معناشناسی و ملاک شناسی جدال احسن قرآنی

Abstract

قرآن کریم تکیه گاه نخست مباحث تربیت و تبلیغ است که در کنار حکمت، برهان و موعظۀ حسنه، اتخاذ روش جدال به نیکوترین وجه را به پیامبر و مؤمنان دستور داده است. در این مقاله تلاش شده است مفهوم و معیارهای جدال احسن با استفاده از مقدمات قرآنی و روایی روشن شود. در قررآن، جدال در معانی متنوعی ازجمله خصومت در گفتار، گفت وگوی جانبدارانه، دفاع سرسختانه از باطل و مناظره برای مجاب کردن خصم به کار رفته است. در کاربرد قرآنی، جدال به معنرا ی رویر ارویی و کشمکش گفتاری است که به دو روش احسن و غیراحسن انجام می شود و تنهرا نروع احسر ن آن، مجاز است و آیات به آن سفارش کرده اند. ازطرفی، با جمع بندی آیر ات و رهیافرت هرا ی لغرو ی و تفسیری، جدال احسن قرآنی یا جدال به نیکوترین روش، نوعی از گفت وگو میان مؤمنان و مخالفان است که بر انگیزه و هدف الهی، مقدمات صحیح و مقبول نزد دو طررف و روش هرا ی پسرند یده و رعایت اخلاق نیکو به ویژه آداب مناظره متکی باشد. هرچند در آیات قرآنی و تفاسر یر، برر هرر دو موضوعِ روش صحیح و اخلاقی و محتوای حقانی جدال تأکید شده است، درمجموع، ضابطۀ اصلی و مهم ترین معیار جدال احسنِ مطلوب قرآن، اتخاذ شیوه های درسرت و برخرورد نیکرو و رعایر ت آداب مناظره هدفمند و منطقی است و بهره گیری از محتوای حق و صرح یح - در عر ین اهمیر ت - معیار بعدی و در درجۀ دوم است.