تاثیر جنسیت در تفسیر؛ مطالعه تطبیقی دیدگاه مجتهده امین و آمنه ودود با مفسرین مرد در آیات مرتبط با زنان

Abstract

خوانش زنانه¬ی قرآن یکی ازخوانش¬های گوناگونی است که امروزه از قرآن صورت می¬گیرد. گروهی به انگیزه دفاع از حقوق نقض شده¬ی زنان، به استناد اینکه اغلب تفاسیر توسط مردان انجام شده، رویکرد تفاسیر قرآن را مردسالارانه دانسته و به بازخوانی آیات پرداخته و موجب دگراندیشی در تشریعات شده¬اند. هدف این نوشتار که به روش تطبیقی- تحلیلی و مبتنی بر منابع اسنادی انجام شده، مشخص نمودن اثر جنسیّت در برداشت مفسر از آیات است، بدین منظور دیدگاه دو مفسر معاصر زن (بانو امین و خانم ودود) در آیات چالشی که اندیشه سود مردان و زیان زنان را به ذهن متبادر می¬نماید جمع آوری و با نظر مفسرین مرد مقایسه شده است. از آنجا که معیار قطعی و مستقیمی برای سنجش تاثیر جنسیّت در فهم افراد وجود ندارد، برداشت¬های مفسرین منتخب نسبت به یکدیگر و سایر مفسرین مرد مقایسه شده¬ است. وجود تفاوت¬ در برداشت آنان به رغم همجنس بودنشان و اینکه در موارد اشتراک و افتراق نظراتشان، همواره مفسرین مردی وجود دارند که با آنان هم عقیده هستند، نشان می¬دهد جنسیّت؛ به تنهایی عاملی در داشتن نگرشی خاص در هریک از مفسرین زن یا مرد نیست(با اذعان به آنکه دلیل قانع کننده¬ای برای انکار آن وجود ندارد)، لذا پیش فرض خانم ودود در خوانشی نو از قرآن صحیح نیست. جنسیّت امری نسبی و اثر آن در مفسرین، متفاوت است. با استناد به کثرت مواردی که خانم ودود برداشتی موافق حقوق ظاهری زنان، و بانو امین برداشتی علیه حقوق ظاهری زنان داشته¬اند، می¬توان گفت: "مخزن العرفان" نسبت به "قرآن و زن" سوگیری جنسیّتی کمتری دارد.