بررسی توزیع فضایی عوامل موثر بر فرسایش پذیری خاک

Abstract

در حال حاضر فرسایش یکی از معضلات مهم زیست‏محیطی حوضه‏های آبخیز ایران به‏شمار می‏رود و تعیین میزان رسوب و فرسایش‏پذیری خاک برای حفاظت و مدیریت منابع طبیعی بسیار حائز اهمیت است. بنابراین، هدف از پژوهش حاضر ارزیابی توزیع فضایی فرسایش‏پذیری خاک در منطقۀ خور و بیابانک و ارتباط آن با برخی خصوصیات فیزیکی خاک با استفاده از روش‏های زمین‏آمار است. بدین‌منظور تعداد 33 نمونه خاک در امتداد سه ترانسکت از واحد پلایا تا کوهستان برای تعیین مقادیر مؤلفه‏های ماسه، رس، سیلت، کربن آلی و مواد آلی، از عمق صفر تا 50 سانتی‌متری برداشت شد. سپس از طریق روش‏های آزمایشگاهی مقادیر پارامترهای یادشده اندازه‏گیری شد و مقدار عامل فرسایش‏پذیری (K) و شاخص فرسایش‏پذیری خاک (SEI) محاسبه شد. درنهایت، به‌منظور بررسی توزیع فضایی پارامترهای یادشده انواع روش‏های میان‌یابی آزمایش و مناسب‏ترین روش انتخاب شد. نتایج نشان داد برای توزیع فضایی مؤلفه‏های ماسه، رس و عامل K، روش تابع پایۀ شعاعی به‏ترتیب با RMSE 27/3، 22/3 و 0036/0، برای مؤلفه‏های کربن و مادۀ آلی روش کریجینگ ساده به‏ترتیب با RMSE 34/0 و 59/0، برای سیلت روش کریجینگ معمولی با RMSE 88/0، و برای شاخص SEI روش کریجینگ جهانی با RMSE 0014/0 مناسب‏ترین روش‏های میان‏یابی شناخته شدند. درنهایت، کمترین و بیشترین مقادیر عامل K با 025/0 و 07/0 تن در ساعت بر مگا‌ژول میلی‏متر و همچنین کمینه و بیشینۀ شاخص SEI با مقادیر 03/0 و 07/0 به‏ترتیب در قسمت‏های شرقی، و غرب و شمال غربی منطقه گسترده شده است.