مدل ساختاری عوامل اجتماعی بزهکاری جوانان و نوجوانان

Abstract

زمینه و هدف: امروزه بزهکاری یکی از مهم‌ترین چالش‌های بهداشتی، روانی و اجتماعی در بسیاری از کشورهای جهان از جمله ایران است که به ایجاد انواع بسیاری از مشکلات و هزینه‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی منجر شده است و به رغم تلاش‌های بسیاری که در دو دهۀ گذشته در جهت افزایش آگاهی عمومی نسبت به آسیب و خطر بزهکاری صورت گرفته، همچنان در حال گسترش است. بنابراین، هدف این تحقیق ارائه مدل ساختاری عوامل اجتماعی بزهکاری جوانان و نوجوانان است. روش: روش تحقیق این پژوهش دیماتل است. در این روش برای یافتن عوامل مؤثر بر بزهکاری جوانان، 20 مقاله گزینش و پس از استخراج عوامل مورد بحث، در شش بخش اوقات فراغت، خانواده، هم‌نشینی با همسالان، محل سکونت، مدرسه و دینداری دسته‌بندی شدند. سپس، پرسشنامه‌ای از عوامل ذکر شده تدوین و نحوۀ ارتباط این عوامل بر مبنای نظر 15 نفر از خبرگان و با استفاده از تکنیک دیماتل مورد بررسی قرار گرفت. یافته‌ها: یافته‌ها حاکی از آن است؛ متغیر مدرسه، خانواده و دینداری به عنوان عامل‌های علّی (اثرگذار) و متغیر اوقات فراغت، هم‌نشینی با همسالان و محل سکونت به عنوان عامل‌های اثرپذیر هستند. عامل مدرسه قابلیت اثرگذاری در بین عوامل را دارد، اما عامل خانواده و دینداری نقش دوگانۀ اثرگذاری و اثرپذیری در بین عوامل را دارند. همچنین، اوقات فراغت عامل اثرپذیر و محل سکونت عامل کم اثر است. نتیجه‌گیری: براساس نتایج تحقیق، متغیر مدرسه اثرگذارترین عامل و متغیر هم‌نشینی با همسالان اثرپذیرترین عامل شناخته شدند. همچنین، عامل هم‌نشینی با همسالان بیش‌ترین تعامل را با دیگر عامل‌ها دارد. از آنجا که بزهکاری جوانان و نوجوان مسئله‌ای چندوجهی و پیچیده است، لذا پیشنهاد می‌شود دستگاه‌های دولتی و غیردولتی برای واکاوی و شناسایی عوامل بزهکاری جوانان با یکدیگر همکاری داشته باشند.