طراحی مدل عوامل مؤثر بر مصرف گرایی در ایران با تأکید بر روش فراترکیب

Abstract

صرف‌گرایی پدیده‌ای جهانی است که بر اثر دگرگونی‌های ناشی از انقلاب صنعتی به ویژه سلطه نظام سرمایه‌داری متأخر، در چند دهه اخیر در سرتاسر جهان گسترش یافته است، در ایران نیز در چند دهه اخیر مصرف‌گرایی به شکل گسترده‌ای تمام حوزه‌های زیسته افراد را دربرگرفته است و به عنوان یک مسئله اجتماعی مهم ذهن بسیاری از محققین را به خود مشغول کرده است، بر همین اساس بررسی عوامل مؤثر بر مصرف‌گرایی در ایران ضروری است. هدف از این پژوهش بررسی عوامل مؤثر بر مصرف‌گرایی در ایران است. پژوهش حاضر با استفاده از روش کیفی فراترکیب و الگوی هفت مرحله‌ای سندلوسکی و باروسو که در سال 2003 طراحی کرده‌اند، انجام شده است. با استفاده از روش فراترکیب نتایج مطالعات پیشین که بین سال‌های 1390 تا 1400 انجام شده، مورد بررسی قرار گرفت و با استفاده از کلیدواژه‌های مرتبط تعدادی از مقالات مرتبط شناسایی و از بین 256 مقاله در نهایت 24 مقاله با استفاده از معیارهای فراترکیب انتخاب شدند. برای بررسی کیفیت و پایایی یافته‌های این پژوهش از شاخص کاپا استفاده شده که نتایج آن حکایت از کیفیت مناسب یافته‌های پژوهش دارد. یافته‌های حاصل از این پژوهش به استخراج کدهای مختلفی منجر شد و پس از رفت و برگشت‌های مداوم و بررسی و ادغام یافته‌های اولیه این پژوهش در زمینه‌های فرعی، هشت زمینه اصلی به دست آمد که به ترتیب فراوانی عبارتند از؛ ابعاد فردی، ابعاد اجتماعی، ابعاد اقتصادی، ابعاد سیاسی، متغیرهای زمینه‌ای، ابعاد فلسفی، ابعاد رسانه‌ای و ابعاد زیست محیطی، همچنین نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که متمایز کردن خود از دیگران، اسراف و تجمل‌گرایی، حضور پررنگ رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی مجازی، تغییر در نوع نگاه به بدن به مثابه کالا، سیاسی شدن مصرف و ... بر مصرف‌گرایی در ایران بسیار مهم بوده و یافته‌های این پژوهش برخی از نظریات قبلی در رابطه با مصرف‌گرایی را تأیید می‌کند.