بررسی تأثیر رسانه‌‌های جمعی در گرایش به هویت ملی (مطالعة موردی شهروندان شهرستان کاشان در سال ۱۳۹۰)

Abstract

امروزه رسانه‌‌های جمعی، به‌منزلة شاه‌راه اطلاعاتی جوامع، و نقش آن‌ها در فرهنگ و ابعاد گوناگون هویت انسانی، به‌ویژه هویت ملی، مورد توجه صاحب‌‌نظران و محققان علوم انسانی ـ اجتماعی قرار گرفته است. در این ارتباط رویکردها و ره‌یافت‌‌های نظری متفاوتی عرضه شده است. نظریة ارتباطات گلوله‌‌ای بر شکل‌‌گیری هویت بر مبنای رسانه‌‌ها تأکید کرده است. دربرابر، برخی صاحب‌‌نظران به قدرت تحلیل اطلاعات و فرهنگ بهره‌‌وری از رسانه‌‌ها اشاره کرده‌‌اند. در این ‌میان، برخی نیز با عرضة رویکرد تعادلی بر نقش دوگانه و متناقض رسانه‌‌ها در شکل‌‌دهی و فرسایش هویت ملی تأکید داشته‌‌اند. با توجه به موارد فوق، هدف اساسی این مقاله بررسی میزان و نوع محتوای برنامه‌‌‌‌های مورد استفاده از رسانه‌‌های تلویزیون و ماهواره و اینترنت و میزان گرایش به هویت ملی شهروندان و نیز چگونگی رابطه بین متغیرهای فوق در جامعة آماری مورد مطالعة کاشان، به‌منزلة شهری سنتی و در معرض نوگرایی، است. این پژوهش از نوع مطالعة پیمایش بوده است و داده‌‌های تحقیق با استفاده از روش پرسش‌نامه توأم با مصاحبه جمع‌‌آوری شده است. برای سنجش متغیرهای اصلی و وابستة تحقیق از ده گویه در قالب طیف لیکرت استفاده شده است. اعتبار و روایی طیف با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ بررسی و با توجه به نتایج آزمون (84/0=a) تأیید شده است. درمجموع، یافته‌‌های تحقیق و نتایج محاسبات آماری مربوطه رابطة معنی‌‌دار و مثبت بین میزان استفاده از تلویزیون و میزان گرایش به هویت ملی (252/0=Tb) و نیز رابطة معنی‌‌دار و منفی بین میزان استفاده از ماهواره و اینترنت با میزان گرایش به هویت ملی را به‌ترتیب با 199/0- و 271/0-=Tc در سطح اطمینان 99% تأیید کرده است. هم‌چنین، نتایج آزمون کای‌اسکوئر معنی‌‌داری رابطه بین نوع محتوای برنامه‌‌های مورد استفاده از تلویزیون و ماهواره و اینترنت با میزان گرایش به هویت ملی را تأیید کرده است. نتایج تحلیل رگرسیون با ضریب بتای 276/0- تأثیر منفی متغیر میزان استفاده از ماهواره و با ضریب بتای 268/0 تأثیر مثبت میزان استفاده از تلویزیون در میزان گرایش به هویت ملی پاسخ‌گویان را نشان می‌‌دهد.