شناسایی علل و زمینه‌های بسترساز آسیب‌های اجتماعی مرتبط با سلامت نوجوانان حاشیه‌نشین شهر کرج

Abstract

هدف: مهاجرت از نواحی روستایی و شهرهای کوچک‌تر به شهرهای بزرگ‌تر، موجب رشد نابسامان و افسا گسیخته شهرنشینى شده که پیامد این وضعیت معضل حاشیه‌نشینی است. این مسئله زمینه‌ساز بروز بسیاری از معضلات و مشکلات اجتماعی برای سلامت نوجوانان می‌شود. این مطالعه با هدف شناسایی علل، زمینه‌ها و پیامدهای حاشیه‌نشینی بر سلامت نوجوانان در مناطق حاشیه‌ای شهر کرج انجام شده است. روش: این تحقیق به شیوه‌ کیفی و گرندد تئوری در مناطق حاشیه‌ای شهرکرج اجرا شده است. جامعه پژوهش 18 نفر از مطلعان حوزه آسیب‌های اجتماعی و سلامت تشکیل می‌دهند. نمونه‌گیری به‌صورت هدفمند و با حداکثر تنوع براساس فرمت مصاحبه نیمه‌ساختاریافته بوده، تحلیل و خروجی داده‌ها از طریق نرم‌افزار MAXQDA 20 انجام شده است. یافته‌ها: مقوله‌های «فقر اقتصادی»، «رهاشدگی فرزندان» و «نابسامانی خانوادگی» به‌عنوان شرایط علی، مقوله‌های «مسئولیت‌پذیری پایین نهادها» و «ناهمگونی فرهنگی» به‌عنوان شرایط زمینه‌ای، «جابه‌جایی شدید جمعیتی» و «تأثیرپذیری از گروه همسالان» به‌‌عنوان شرایط مداخله‌گر تعیین شدند. حمایت از حاشیه‌نشینان توسط گروه‌های داوطلبانه حرفه‌ای، ایجاد صندوق‌های مالی به‌منظور تأمین حداقل‌های زندگی خانواده‌های حاشیه‌نشین و فراهم‌کردن فرصت‌های شغلی برای حاشیه‌نشینان به‌عنوان راهبردهای این پژوهش شناسایی گردید. نوجوانان با پیامدهایی نظیر «افسردگی»، «سرایت بیماری»، «ناامیدی»، «عدم‌تاب‌آوری اجتماعی»، «گسترش فساد و فحشا»، « آسیب به نسل جدید» و «سطح پایین بهداشت محله» مواجه شده‌اند. مقوله‌ مرکزی پژوهش تحت عنوان «حاشیه‌نشینی به مثابه محرومیت مضاعف» نام‌گذاری گردیده است. نتیجه‌گیری: نتایج این مطالعه حاکی از فراوانی شدت آسیب‌های اجتماعی در نواحی حاشیه‌نشین است و نوجوانان این مناطق با مشکلات فراوانی در حوزه روانی، اجتماعی، بهداشت و سلامت مواجه هستند. بنابراین، برنامه‌ریزی برای رفع مشکلات و توانمندسازی نوجوانان حاشیه‌نشین درراستای کاهش آسیب‌های اجتماعی و ارتقای سلامت آن‌ها ضرورت مهمی می‌باشد.