درک تجربۀ ذی‎‍نفعان از فرایند خصوصی سازی در ایران

Abstract

در پژوهش‌های سیاست‌گذاری اقتصادی، خصوصی ‎‍سازی‌ راه‎‍حلی در جهت افزایش بهره ‎‍وری بنگاه‎‍ های اقتصادی دولتی، کاهش فشار مالی آنها بر بودجۀ کشور و توانمندسازی بخش خصوصی است که در طولانی مدت به بهبود فضای کسب و کار، رشد تولید ناخالص داخلی و ارتقای شاخص‎‍های اقتصادی-اجتماعی جامعه کمک می‌کند. ارزیابی نتایج پیاده‎‍سازی این سیاست در ایران و علل مترتب بر آن،‎‍ همواره مورد مناقشه بوده است. این پژوهش ‌ درک تجربۀ زیستۀ کنشگران جامعۀ کار و تولید ایران (فعالان بخش خصوصی، بوروکرات‎‍های بخش دولتی و فعالان جامعۀ کارگری) را از فرایند خصوصی ‎‍سازی بررسی کرده است. این پژوهش از نوع کیفی، با روش تحقیق نظریۀ زمینه ‎‍ای بوده است. روش نمونه ‎‍گیری نظری و تکنیک اشباع نظری مصاحبه با 31 نفر بوده است. نتایج به دست آمده نشان داد ارزیابی جامعۀ مخاطب از خصوصی‎‍سازی در سه دستۀ علی، زمینه‎‍ای و مداخله‎‍گر طبقه‎‍بندی شده است. شرایط علی عبارت‌اند از: فربگی دولت، نظارت ناکافی، قانون‎‍گریزی، نبود شفافیت و فضای نامناسب کسب و کار. شرایط زمینه‎‍ای شامل فقدان شایسته‎‍سالاری در مدیریت، بحران برنامه‎‍ریزی و استیلای بخش نامولد است. شرایط مداخله‎‍گر نیز بر مقوله هایی نظیر نگرش اشتباه به خصوصی سازی، فلاکت بخش خصوصی و پارادوکس منافع تأکید می‎‍کند. استراتژی‎‍های کلان شامل اصلاح ساختار بودجه ‎‍ریزی کشور، سیاست زدایی از فرآیند تخصیص سرمایه در اقتصاد، تسریع دموکراتیزاسیون و سیاست خارجی توسعه گراست و استراتژی های سطح خرد مؤلفه‎‍ هایی نظیر تزریق شایسته ‎‍سالاری، تأمین اجتماعی مؤثر، اصلاح محیط کسب و کار و احیای اعتماد عمومی را در بر می‎‍گیرد. پیامدها هم بر‌ سه پیامد مهم سیاسی، اجتماعی و اقتصادی تمرکز می‎‍کند.