تحلیل شبکه مضامین دعای عهد به منظور کشف الگوی زیست منتظرانه

Abstract

از جمله مهم‌ترین متون حدیثی به‌جای‌مانده از امامان معصوم، ادعیۀ ایشان است که غالباً رویکرد آن­ها برآورده‌کردن نیازهای انسانی است. در این میان، در حوزۀ مهدویت، دعای عهد منقول از امام صادق(ع)‌، نقش تعیین­کننده­ای در ترسیم سبک زندگی مهدوی دارد. اگرچه بسیاری از محققان نسبت به دعای مذکور، اهتمام ورزیده­اند، اما آنچه تاکنون مطرح شده، بیش­تر ناظر به شرح و تفسیر آن بوده است. در این پژوهش، تلاش شده است، با استفاده از روش تحلیل محتوایی، با استخراج کمیّ داده­ها، فراوانی واژگان کلیدی، مضامین اصلی و مضامین فرعی یا نقاط تمرکز دعای عهد، الگوی زیست منتظرانه معرّفی شود. در این راستا از مجمـوع 15 فراز دعای عهد، 12 عنوان کلیـدی و کلـی و 50 موضوع فرعی اسـتخراج شده است. با «طبقه‌بندی» جهت‌گیری‌ها برای دست‌یابی به «مقوله»های تحقیق روشن شد که از 12 موضوع اصلی استخراج‌شده، 30 مجموعه (60 درصد) به موضوع سبک زندگی مهدوی، 12مجموعه (24درصد) به موضوع امام‌شناسی و 8 مجموعه (16 درصد) نیز به مسئله خداشناسی اشاره دارند. بر این اساس با توجه به این‌که زیست منتظرانه در متـن دعا از کمّیّـت بیش­تری برخـوردار است، مـی­تـوان آن را محـوری­تریـن موضوع دعای عهد قلم‌داد کرد و این نشان‌دهندۀ برجسته‌بودن بُعد شناختی این دعای ارزشمند است.