ارزیابی عملکرد اقدامات آبخیزداری بر تغییر رفتار هیدرولوژیکی حوزه آبخیز در مناطق خشک و نیمه خشک

چکیده مقاله

تغییر رفتار هیدرولوژیکی آبخیزها با هدف کاهش رواناب، کاهش تبخیر و تعرق و افزایش نفوذ به‌منظور تداوم منابع آبی و کاهش تولید سیلاب حوضه از مهم‌ترین اهداف مدیریت حوزه‌های آبخیز می‌باشد. هدف از این پژوهش بررسی میزان اثربخشی فعالیت‌های آبخیزداری انجام‌شده در‌ سطح حوزه آبخیز بادکش بود. بدین منظور اطلاعات دوره قبل از اجرای فعالیت‌های آبخیزداری از گزارش‌ها و مطالعات انجام شده استحصال شد. نقشه‌های پایه منطقه نظیر توپوگرافی، زمین‌شناسی و غیره تهیه شد. سپس با مراجعه به منطقه مورد مطالعه از کلیه اقدامات آبخیزداری انجام شده در حوزه، بازدید به‌عمل آمد. در ارتباط با عملیات بیولوژیک و بیومکانیکی برای بررسی تغییرات پوشش گیاهی از مقایسه شاخص NDVI در دو زمان قبل و بعد از انجام عملیات آبخیزداری استفاده شد. مقایسه فرسایش و رسوب قبل و بعد از عملیات با استفاده از مدل برآوردی مطالعات اولیه (MPSIAC) انجام و اثربخشی و کارایی عملیات آبخیزداری بر فرسایش و رسوب، ‌سیل و پوشش گیاهی بررسی گردید. نتایج نشان داد تعداد 15 مورد عملیات مکانیکی شامل 14 مورد بند سنگی ملاتی و یک مورد پخش سیلاب در حوزه اجرا شده است. این عملیات‌ قابلیت تله‌اندازی رسوبی در حدود 7518733 مترمکعب را دارا می‌باشند، از این حجم مخزن،‌‌ حدوداً 5754910 مترمکعب توسط رسوبات آورده شده از بالادست حوزه تاکنون به تله افتاده است. میزان فرسایش ویژه از 74/8 تن در هکتار به 46/7 تن در هکتار رسیده است و میزان رسوب نیز کاهش محسوسی داشته است. دو عرصه 200 و 58 هکتاری از اراضی حوضه تحت عملیات بیومکانیکی هلالی‌های آبگیر قرار گرفته و در داخل هلالی‌‌های آبگیر نیز عملیات بیولوژیک کپه‌کاری انجام شده است. نتایج نشان می‌دهد تغییرات زمانی شاخص NDVI برای کل حوزه دارای روند مثبت بوده و از سال 2018 به بعد با اجرای عملیات بیومکانیکی در عرصه مورد نظر مقدار این شاخص‌نسبت به میانگین بلند مدت کل حوزه، افزایش یافته است.