جریان فمینیسم به مثابه‌ی جنبش اجتماعی در ایران

Abstract

فمینیسم از آغاز دوران حیات خویش توانسته خود را به مثابه‌ی یک جنبش اجتماعی در تاریخ معاصر قلمداد کند. فمینیسم تا کنون از طریق مکاتب مختلف و در قالب سه موج خود را متجلی ساخته و همراه با سایر اندیشه‌های غرب به سایر کشورها، از جمله ایران، رسوخ نموده است. این جنبش در ایران با پشت سر گذاشتن سه موج تا کنون فراز و فرودهای زیادی داشته است. دوران قاجار، دوران شکل‌گیری و تثبیت این جنبش بوده و فعالان این دوران سعی بر تبیین و ترویج اندیشه‌های خود در قالب انجمن‌ها و نشریات در سطح جامعه داشتند. با روی کار آمدن حکومت پهلوی اول این جریان از حالت مستقل خود خارج و به کشف حجاب تقلیل اولویت داد؛ در زمان پهلوی دوم با حمایت حکومت وقت اقدامات فرهنگی و هنری مختلفی از طریق ساختارهای رسمی و برای دست یافتن به اهداف خود به منظور رفع تبعیض و برابری زنان و مردان انجام داد. با انقلاب اسلامی 1357 و آغاز جنگ به مدت یک دهه، زنان در پشتیبانی جبهه مشغول به فعالیت شدند، تا این که با پذیرش قطعنامه‌ی 598 و آغاز دوران سازندگی و اصلاحات و شرایط سیاسی - اجتماعی آن زمان، این جنبش با گرایش‌های اسلامی با عنوان فمینیسم اسلامی به حیات خود ادامه داده و از طریق ایجاد گردهمایی‌ها، کمپین‌ها، انتشار مقالات و کتب مختلف سعی در تغییر قوانین و ساختاهاری مردسالانه‌ی جامعه به نفع زنان داشته است. این پژوهش با هدف بررسی سیر تطور جنبش اجتماعی زنان در ایران با روش اسنادی و کتابخانه‌ای انجام شده است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که جنبش اجتماعی زنان در ایران تاکنون سه مرحله در دوره‌های قاجار، پهلوی و جمهوری اسلامی داشته و دارای فراز و فرودهای متعددی بوده، اما همواره توانسته است بر اساس مقتضیات عرصه‌ی اجتماعی هر بازه‌ی زمانی به فعالیت خود ادامه دهد و حیات خویش را تداوم بخشد.