تحلیل نقش مدرنیته در بازاندیشی هویت در ایران معاصر

Abstract

هویت مفهومی همواره مناقشه‌برانگیز بوده است؛ مفهومی که موضوع نظرورزی‌های مختلف سیاسی، فرهنگی و اجتماعی قرار گرفته است. نگرش جامعه‌شناختی به هویت احتمالاً با سازوکارهای مختلف صورت‌بندی این مفهوم در جوامع و دوره‌های مختلف تاریخی سروکار دارد. با وجود انبوه نظریات موجود پیرامون هویت می‌توان گفت در ادبیات جامعهشناختی پیرامون هویت یک نکته اتفاق نظر وجود دارد و آن هم این که هویت در جامعه‌ی سنتی امری پیشینی و تجویز شده از جانب سنت بود و افراد دخل و تصرف چندانی در آن نداشتند، اما مدرنیته با ویژگی‌های خاص خود هویت را پروبلماتیک کرده و به امری دائمی که باید از خلال زندگی روزمره تولید، بازتولید و احیاناَ تغییر یابد تبدیل کرده است. گیدنز معتقد است در عصر مدرن همه چیز در معرض بازاندیشی است، حتی خود بازاندیشی. بازاندیشی گرایش به تغییر این جهان دارد. گیدنز بازاندیشی را از ویژگی‌های اصلی زندگی اجتماعی می‌داند. در این پژوهش ما با تکیه بر نطریه‌ی بازاندیشی گیدنز در صدد برآمدیم هویت شخصی در ایران عصر حاضر را مورد بررسی قرار دهیم. به طور کلی، نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که در دهه‌های اخیر ایرانیان به واسطه‌ی ابزارهای ارتباطی و اطلاعاتی گوناگون، به ویژه در فرایند جهانی شدن، به طور فزاینده‌ای به دنبال بازاندیشی و ایجاد دگرگونی در عناصر هویتی و فرهنگی خود بوده‌اند. این پدیده نشان می‌دهد که حتی در جوامع غیرمدرن یا در حال توسعه نیز می‌توان شاهد نقش عاملیت‌های انسانی در دگرگونی‌های هویتی و فرهنگی بود.