پاسخگویی در حسابداری از منظر اسلام با محوریت تئوری ساخت‌یابی

Abstract

چارچوب نظری حسابداری مبتنی بر پاسخگویی تأکید بر ضرورت پاسخگویی در نظام حسابداری دارد. پژوهش حاضر با توجه به اهمیت تئوری‌های جامعه‌شناسی در دانش حسابداری و با استفاده از مبانی نظری اسلامی درصدد بررسی این مهم است. هدف پژوهش حاضر ارائه تبیین مفهوم و مولفه های پاسخگویی در حسابداری از منظر اسلام با محوریت تئوری ساخت‌یابی است. مقاله حاضر در دسته پژوهش‌های کیفی است که در راستای هدف پژوهش با بررسی متون علمی و قرآنی و مصاحبه با 15 نفر از خبرگان علوم قرآنی و اعضای هیئت علمی دانشگاه رشته‌های حسابداری، جامعه شناسی و علوم اسلامی صورت گرفته است. در این مطالعه از روش تحلیل تم، اطلاعات به دست آمده تحلیل گردید. ابزار تحقیق در بخش کیفی، مصاحبه عمیق و نیمه ساختاریافته و نمونه پژوهش با استفاده از ترکیب روش های غیراحتمالی، هدفمند قضاوتی و گلوله برفی انتخاب شدند. مطابق یافته‌های پژوهش، رویکرد پاسخگویی، سطوح پاسخگویی، ابعاد پاسخگویی، ارکان (اجزای) پاسخگو، اصول پاسخگویی، تقویت پاسخگویی به عنوان تم‌های اصلی تحقیق شناسایی شدند که مولفه‌ها و مدل پاسخگویی حسابداری از منظر اسلام در چارچوب تئوری ساخت‌یابی را تبیین می‌کنند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که الگوی اسلامی با تمرکز بر عاملیت در تئوری ساخت‌یابی، ضعف‌های این تئوری شامل نادیده گرفتن اخلاق و نیت قوی در عاملیت را پوشش می‌دهد. تقویت عاملیت، تقویت ساختار و نهایتا تقویت نظام های اجتماعی را به دنبال خواهد داشت. این امر منجر به شکوفایی زبان پاسخگویی در نظام حسابداری خواهد شد.