فراتحلیل کیفی پژوهش‌های ناظر بر زمینه‌ها و عوامل تغییرات خانواده ایرانی

Abstract

خانواده ایرانی طی دهه‌های اخیر بستر تغییرات فراوانی بوده است. این تغییرات در ابعاد مختلف خانواده از جمله بعد خانوار، نرخ ازدواج و طلاق، هدف از ازدواج و ... رخ داده است. هدف از پژوهش حاضر بررسی عوامل مؤثر بر تغییرات خانواده براساس پژوهش‌های موجود در این حوزه است. روش انجام این پژوهش مشتمل بر فراتحلیل کیفی و مرور نظام‌مند است. جامعه هدف، کلیه پژوهش‌هایی است که در قالب پایان‌نامه تحصیلات تکمیلی یا مقالات علمی-پژوهشی به چاپ رسیده‌اند. کدگذاری و تحلیل داده‌ها نیز با استفاده از نرم‌افزار MAXQDA انجام شده است. برای دستیابی به هدف پژوهش حاضر 57 مورد از پژوهش‌های انجام شده در ایران از سال 1380 به بعد در چهار پایگاه اطلاعات علمی مورد بررسی قرار گرفت. اسناد بررسی شده علاوه بر تحلیل توصیفی مورد ارزیابی انتقادی نیز قرار گرفتند. یافته‌های این پژوهش حاکی از آن است که سه عامل اصلی سبب تغییر در خانواده ایرانی شده است: 1. افزایش تحصیلات و اشتغال زنان سبب ارتقاء جایگاه آنان در هرم قدرت خانواده شده است؛ 2. فرآیندهای نوسازی سبب تغییرات ارزشی در خانواده ایرانی شده است؛ 3. پایگاه اجتماعی-اقتصادی خانواده بر ارزش‌های اعضای آن اثرگذار است. در انتهای نیز یک جمع‌بندی و ارزیابی انتقادی از اندوخته دانش موجود در حوزه مطالعات خانواده در ایران ارائه شده است و نقاطء خلاء در این حوزه که نیازمند پژوهش بیشتر است شناسایی شده است.