بررسی نقش قرائن در گوناگونی رهیافت های تفسیری با محوریت تفسیر آیت الله صادقی تهرانی و عزّت دروزه

چکیده مقاله

نگرشی تاریخی–تحلیلی به سیر پیدایش و تطوّر تفسیر قرآن نشان دهندۀ گوناگونی رهیافت های تفسیری با ویژگی های مختلف مفسران است؛ به گونه ای که ظهور پیوستة مفسران و ارائة تفاسیر جدید، فهم آیاتی از قرآن را به پدیده ای متغیر تبدیل کرده است. پرسش در خور تأمل این است که منشأ اختلاف برداشت ها در فرآیند فهم قرآن چیست؟! به این پرسش پاسخ های گوناگونی داده شده است. این پاسخ ها عمدتاً با نص قرآن یا شخصیت مفسران ارتباط دارد. اما فرضیۀ اصلی این نوشتار این است که یکی از عوامل مؤثّر در شکل گیری اختلاف نظرها در فهم و تفسیر قرآن برخاسته از رویکرد مفسران نسبت به قرائن تفسیری است. از آنجا که آیت الله صادقی مفسر معاصر شیعی و محمد عزّت دروزه مفسر معاصر اهل سنّت هر دو در تفسیر آیات الهی رویکردی اجتهادی دارند، لذا پژوهش حاضر به بررسی کاربست قرائن در فهم قرآن و نقش آن در دو تفسیر «الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنّة» و «التفسیر الحدیث» پرداخته و نشان داده است که تفاوت تفسیرها متأثر از تفاوت دیدگاه مفسران نسبت به قرینه ها است.