تقطیع روایت در کتاب من لا یحضره الفقیه ؛ مصادیق، انگیزه‌ها و آسیبها

چکیده مقاله

تقطیع در لغت به معنای قطعه قطعه کردن و در اصطلاح اهل حدیث، نقل بخشی از روایت و ترک بخشی دیگر از آن است. این پدیده که از آغاز دوران نقل حدیث وجود داشته و با شروع تدوین جوامع موضوعی رواج بیشتری یافت، با عکس العملهای مثبت و منفی مواجه بوده، برخی آن را مجاز و برخی دیگر آن را برنتابیده‌اند. از جمله کسانی که در اثر حدیثی خود به تقطیع پرداخته، محدث نام آور، شیخ صدوق در کتاب «من لا یحضره الفقیه» است. تأثیر پذیری محدثان و فقیهان از این کتاب بر کسی پوشیده نیست. بررسی میزان فراوانی روایات تقطیع شده در این اثر حدیثی، علل و انگیزه‌های مؤلف برای تقطیع روایات و اینکه آثار این تقطیع‌ها چه بوده است، موضوعات و پرسشهایی است که در این پژوهش به آنها پرداخته شده است. نتایج تحقیق که غالبا با روش مقایسه روایات متحد با یکدیگر به دست آمده، نشان می‌دهد که از مجموع 5920 روایت موجود در این کتاب، حداقل 626 مورد روایت مقطوع وجود دارد که حدود 5/10 درصد کل روایات را شامل می‌شود. اکتفا به موضع حاجت، تبویب موضوعی روایات، اختصار کتاب و عقیده یا فتوای خاص مؤلف، بخشی از علل و انگیزه‌های تقطیع روایت در این کتاب بوده است. همچنین از این میان مشخص شد که تقطیع در حدود 100 روایت که معادل 8/15 درصد کل روایات مقطوع است، مخل معنای صحیح یا کامل می‌باشد.