تبادلات فرهنگی جنو بشرق و مرکز ایران با عمان براساس شواهد باستا نشناختی

Abstract

گسترۀ ایران فرهنگی با توجه به شواهد تاریخی، بقایای باستان شناختی و ویژگ یهای فرهنگی، مانند: زبان، آداب و رسوم محدود های وسیع را شامل م یشود که از آسیا یمرکزی تا بخ شهایی از شبه قارۀ هند گرفته تا قفقاز و آسیا یصغیر و سراسر خاورمیانه و بخ شهایی از شمال آفریقا را دربر می گیرد. افزو نبر تسلط و نفوذ سیاسی، تجارت و بازرگانی نیز درکنار کارکرد اقتصادی خود نقش مهمی در انتقال فرهنگ، علوم و فنون از ایران به سایر نقاط را برعهده داشته اند؛ در همین راستا، قطعاتی از تزئینات کاشی شامل: زری نفام، تک رن گهای فیروز های و لاجوردی، چلیپایی و خشتی کتیبه دار و لاجوردینه در بندر قلهات طی بررسی باستا نشناسی هیأت ایرانی در زمستان 1386 ه.ش.، ب هدست آمد که مصادیقی روشن در این زمینه محسوب م یشوند. فن پیچیده و پر رمز و راز زری نفام یکی از مصادیقی است که حضور آن در مناطق دیگر، مصداق بارز نفوذ فرهنگ و هنر ایران در آن محدوده است. آثار باقی ماندۀ زرین فام اعم از انواع کاشی و سفال، رواج استفاده از این فن در محدودۀ ایران طی دوره های سلجوقی و ایلخانی را نشان م یدهد. نمون ههای تحت مطالعه در این مقاله ب هعنوان دورترین مکان ب هکارگیری این عنصر تزئینی نسبت به موطن خود ایران، در بندر باستانی قلهات در عمان از اهمیت خاصی برخوردار است. بندر باستانی قلهات در عمان یکی از سرزمین هایی است که بخشی از تاریخ آن مرهون حضور عنصر ایرانی در آنجاست، حضوری که براساس شواهد تاریخی، ه مزمان با ابتدای دورۀ تاریخی ایران، یعنی دورۀ هخامنشی آغاز شده و قر نها ادامه یافته است. در این مقاله برآنیم تا ضمن معرفی این بندر باستانی به این پرسش که، تزئینات کاشی ب هدس تآمده از بررسی باستا نشناسی هیأت ایرانی در قلهات چگونه تبادل تجاری میان ایران و این بندر تأیید م ینماید)؟( و این پرسش که این کاش یها از کدام مراکز تولیدی ب هعنوان یک کالا به آنجا تجارت شده است)؟(، را به بحث بگذاریم.این پژوهش از نوع توصیفی تاریخی است و با رویکرد باستا نشناسی برمبنای شواهد و بقایای حاصل از بررسی سطحی و مطالعات کتابخان های شامل رجوع به متون تاریخی و سایر منابع ب هدنبال پاسخ به پرسش تحقیق است. در نتیجۀ این تحقیق مشخص شد کاش یهای گوناگون موجود در قلهات در قالب کالاهای تجاری از دو مرکز کاشان در مرکز ایران و کرمان به قلهات حمل و در بناهای موردنظر نصب شده اند.