ارائه مدل علی بررسی متغیرهای مؤثر بر ارتکاب به جرایم محیط زیستی (مورد مطالعه: شهر کاشان)

چکیده مقاله

پیشینه و هدف: محیطزیست و لزوم حفاظت از آن یکی از موضوعاتی است که در عصر حاضر مورد توجه بسیاری از اندیشمندان و متخصصان حوزههای مختلف علم قرار گرفته است. محیطزیست یکی از ابعاد دستیابی به توسعهی پایدار به شمار میآید. آنچه که بر همگان روشن است، فقدان حیات جوامع بشری بدون برخورداری از محیط زیستی سالم است. رویکردهای متفاوتی به موضوع محیطزیست وجود دارد که از آن جمله میتوان به رویکرد محیطزیست محور و رویکرد انسان محور اشاره کرد. رویکرد اول، محیطزیست را در مرکز توجه خود قرار داده و لزوم حفاظت از آن را بر همگان ضروری میداند. رویکرد دوم، که با رویکرد فایدهگرایانه مرتبط است، محیطزیست را در خدمت بشر دانسته و هرگونه حقوق اعم از حقوق حیوانات، گیاهان و غیره را از آن سلب میکند. رویکرد اول منجر به شکلگیری قوانین به منظور محافظت از محیطزیست میشود. اینگونه قوانین بر مبنای هنجارها و ارزشها و میزان اهمیت موضوع از نظر استراتژیستها و قانونگذاران هر کشور برنامهریزی، وضع و ابلاغ شده و توسط مجریان قوانین مورد اجرا میگیرند. در این میان، برخی از جرایم محیطزیستی ارتکاب مییابند که اثرات جبران ناپذیری را به محیطزیست وارد میکنند، اما توسط جرمشناسان جرمانگاری نشدهاند و مرتکبان به آن هرگز مورد بازخواست و تنبیه قرار نمیگیرند. اینگونه جرایم که در دستهی جرایم حقوق بشری قرار دارند، از منظر جامعهشناختی مورد توجه قرار میگیرند. جرایم محیطزیستی بر اساس موقعیت جغرافیایی، فرهنگ و کنشهای افراد متنوع بوده و از جامعهای به جامعهی دیگر متفاوت است. شناسایی جرایم محیطزیستی و نیز عوامل فرهنگی و اجتماعی مرتبط بر ارتکاب جرایم از سوی افراد جامعه به مسئولان جامعه در جهت پیشگیری از ارتکاب جرم و دستیابی به محیطزیستی سالم جهت ارتقای سلامت و کیفیت زندگی شهروندان کمک میکند. پژوهش پیشرو با هدف بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی ارتکاب به جرایم محیطزیستی توسط شهروندان کاشانی ساخت یافته است. مواد و روشها: پژوهش حاضر پیمایشی و با استفاده از تکنیک پرسشنامه انجام گرفته است. بدین ترتیب که در ابتدا، پرسشنامههای استاندارد موجود و پرسشنامهی محقق ساخته پیرامون جرایم محیطزیستی پس از سنجش پایایی با استفاده از آلفای کرونباخ بین پاسخگویان 65 تا 07 سالهی کاشانی که به روش نمونهگیری خوشهای انتخاب شده بودند، توزیع شد. تعداد نمونه با استفاده از روش کوکران 863 نمونه برآورد شده بود که به منظور دقت بیشتر این میزان به 136 نمونه ارتقا یافت. دادهها، پس از جمعآوری، توسط نرمافزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و در نهایت با استفاده از نرمافزار AMOS مدل مفهومی پژوهش مورد آزمون قرار گرفت. نتایج: نتایج حاصل از پژوهش حاضر بیانگر آن است که هویت ملی با تاثیرگذاری 86 7 و / 7، آگاهی محیطزیستی 88 / 7، دینداری 65 / 7، سرمایه فرهنگی 83 / 7/53 ، سرمایهی اجتماعی 50 7 به شکل معکوس و معناداری بر جرایم محیطزیستی اثر دارند. در این میان / فرهنگ شهروندی 65 - 7/ 7 بالاترین ضریب مسیر مستقیم و هویت ملی با ضریب 25 / فرهنگ شهروندی با ضریب مسیر 65 بالاترین اثرگذاری غیرمستقیم بر ارتکاب به جرایم محیطزیستی را به خود اختصاص داده اند. همچنین، در پژوهش حاضر، میزان شاخصهای نکویی برازش GFI و AGFI و CFI و NFI 7 گزارش / بیشتر از 27 شده است که دال بر برازش مناسب مدل تحقیق است. بحث: در این ارتباط فرهنگ شهروندی و هویت ملی به ترتیب با بالاترین تأثیر مستقیم و غیرمستقیم نقش بهسزایی در کاهش جرایم محیطزیستی دارند. در نتیجه، با مشارکت هرچه بیشتر افراد جامعه در فعالیتهای مربوط به شهر و نیز افزایش مسؤولیتپذیری آنها در ارتباط با شهر محل زندگی و نیز شناسایی و تحکیم هویت ملّی از سوی برنامهریزان و مجریان قوانین میتوان اقدامات سازندهای در جهت کاهش جرایم محیطزیستی انجام داد.