مدل ساختاری- تفسیری گردشگری پایدار ماجراجویانه در کویر مرنجاب

چکیده مقاله

امروزه گردشگری ماجراجویانه سریع‌ترین بخش گردشگری روبه‌رشد در جهان است و یکی از مهم‌ترین ابزار توسعهٔ پایدار در کشورها و مقاصد گردشگری به شمار می‌رود. ازاین‌رو، کویر مرنجاب در ایران، به‌منزلهٔ ناحیه‌ای ممتاز، قابلیت تبدیل شدن به نمونهٔ مرکز توسعهٔ پایدار گردشگری ماجراجویانه را دارد. تحقیقات نشان می‌دهد که عوامل متعددی در تحقق این مهم تأثیرگذار است. پژوهش حاضر با هدف ارائهٔ الگویی برای توسعهٔ گردشگری ماجراجویانه خلاق و پایدار در کویر مرنجاب انجام شده است. از حیث روش، پژوهشی آمیخته (کیفی - کمّی) و کاربردی است که تحلیل داده‌ها از طریق دو روش فراترکیب و مدل‌سازی ساختاری - تفسیری و در دو مرحله انجام شده است. در گام اول، عوامل تأثیرگذار در توسعهٔ گردشگری ماجراجویانه با مرور نظام‌مند شناسایی شدند و 18 متغیر در 10 شاخص و ۴ بعد پایداری اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی و زیست‌محیطی با نظر محققان انتخاب و تأیید شدند. در گام دوم، کدهای اولیه‌ استخراج و در پرسش‌نامهٔ مدل‌سازی ساختاری - تفسیری قرار گرفتند تا روابط میان آن‌ها با بهره‌مندی از نظر متخصصان و مدیران گردشگری شهر کاشان و آران و بیدگل و فعالان گردشگری ماجراجویانه در کویر سطح‌بندی و به‌صورت مدل ارائه شود. نتایج پژوهش بیانگر این امر است که رضایت گردشگر و وفاداری جامعهٔ بومی زمانی حاصل می‌شود که اول سیاست‌‌گذاری و برنامه‌ریزی روشن و جامعی وجود داشته باشد و، بعد از آن، بخش خصوصی با سرمایه‌گذاری در محیط بتواند شرایط را برای دیگر عوامل مؤثر به‌ویژه مدیریت منابع زیستی و اجتماعی فراهم کند.