نقش برنامه‌های دینی تلویزیون بر هویت دینی

چکیده مقاله

امروزه نقش تلویزیون به عنوان فراگیرترین رسانه ملی، در ارتقای هویت‌های فرهنگی جامعه و به ویژه در افزایش هویت دینی شهروندان مورد توجه صاحب‌نظران قرار گرفته است. در این ارتباط، بسیاری از اندیشمندان علوم ارتباطات و صاحب‌نظران علوم دینی بر نقش تلویزیون در نشر، اشاعه و تعمیق فرهنگ و هویت دینی تأکید داشته‌اند. به طور کلی، هدف رسانه دینی و برنامه‌های دینی تلویزیون، آگاهی‌بخشی مبانی دینی به شهروندان با استفاده از روش­های اطلاع‌رسانی و تبلیغ به منظور ارتقای هویت دینی می‌باشد. بر این مبنا، تلویزیون جمهوری اسلامی ایران با هدف تعمیق و ارتقای معرفت دینی شهروندان، خود را یکی از پایگاه دینی تعریف کرده و رسالت تبلیغی خویش را بر آن استوار نموده است. با توجه به موارد فوق، هدف اساسی این مقاله، بررسی رابطه بین برنامه‌های دینی تلویزیون و هویت دینی شهروندان در جامعه‌ی آماری مورد مطالعه می‌باشد. این پژوهش از نوع مطالعه پیمایشی بوده و داده‌های تحقیق با استفاده از تکنیک پرسش‌نامه توأم با مصاحبه، جمع‌آوری گردیده است. میزان هویت دینی به عنوان متغیر وابسته تحقیق با استفاده از مدل دین‌داری گلارک و استارک در پنج بعد اعتقادی، مناسکی، عاطفی، شناختی و پیامدی با استفاده از 47 گویه در قالب طیف لیکرت سنجیده شده است. اعتبار و روایی مقیاس هویت دینی با توجه به نتایج آزمون آلفای کرونباخ (93/0a=)مورد تأیید قرار گرفته است. جامعه آماری تحقیق، کلیه‌ی شهروندان واقع در سنین 15 تا 65 سال شهر اصفهان در سال 1390 می‌باشد. با استفاده از فرمول نمونه­گیری کوکران، تعداد 420 نفر به عنوان نمونه تعیین و با استفاده از روش نمونه‌گیری سهمیه‌ای تصادفی، انتخاب و بررسی شده‌اند. یافته‌های تحقیق، همبستگی بین متغیر برنامه‌های دینی تلویزیون و میزان هویت دینی شهروندان را نشان می‌دهد. نتایج فعالیت آماری مربوط با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون، همبستگی بین متغیرهای میزان مشاهده انواع برنامه‌های دینی تلویزیون و نوع نگرش به برنامه‌های دینی تلویزیون با میزان هویت دینی (608/0 و 674/0r=) در سطح اطمینان 99 درصد را مورد تأیید قرار می‌دهد. هم‌چنین، نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه، اثرات متغیرهای فوق بر میزان هویت دینی را به ترتیب با 46 و 39 درصد نشان داده است.