آینده پژوهی هویت دینی در ایران با رویکرد تحلیل الیهای علتها(CLA)

چکیده مقاله

هویت دینی در جامعه ایران به‌عنوان یکی از ابعاد اساسی فرهنگ و زیست اجتماعی، همواره تحت تأثیر تحولات تاریخی، اجتماعی و جهانی قرار داشته است. در دکترین جمهوری اسلامی، هویت دینی جایگاهی ویژه دارد و مسأله اصلی، چگونگی تحول و استمرار آن تحت تغییرات اجتماعی، فرهنگی و جهانی است. این پژوهش با رویکرد تحلیلی-توصیفی، وضعیت هویت دینی در ایران را بررسی کرده و پیامدهای آن را در آینده ترسیم کرده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که هویت دینی تحت تأثیر عواملی مانند فردگرایی، تغییر سبک زندگی، کاهش نقش نهادهای دینی، جهانی‌شدن، فناوری‌های نوین و مشکلات اقتصادی دچار تحول شده و این تغییرات در سطوح کاهش پایبندی، تغییر سبک زندگی، تقلیل نقش دین در عرصه عمومی و ظهور نگرش‌های جدید به دین نمایان است. با استفاده از تحلیل لایه‌ای علت‌ها (CLA)، چهار سناریو برای آینده هویت دینی ارائه شده است: تلفیق دین با فناوری تحت عنوان دین دیجیتال؛ فروپاشی هویت دینی و تبدیل دین به مسئله‌ای فردی و فرهنگی؛ دوام دین با تغییرات جزئی به‌عنوان محور فرهنگی؛ و نقش فعال نگهبانان ارزش‌ها در حفظ و ترویج هویت دینی. پیشنهادهای پژوهش شامل تقویت آموزش دینی، توجه به معیشت و تقویت عقلانیت دینی همراه با حفظ مناسک است. بازنگری در پارادایم هویت دینی و تقویت بنیان‌های اعتقادی و اخلاقی می‌تواند هویت دینی را در برابر چالش‌های نوظهور مقاوم کرده و زمینه‌ساز زیستی دینی پایدار و معقول باشد.