شناسایی پیشران های موثر بر آینده خصوصی سازی در جمهوری اسلامی ایران با رویکرد آینده پژوهی

چکیده مقاله

علی‌رغم اجماع جریان اصلی علم اقتصاد بر تأثیرات مثبت خصوصی‌سازی نظیر افزایش کارایی و بهره‌وری، کاهش هزینه‌های تولید، افزایش درآمد و رشد؛ شواهد تجربی متعددی در کشورهای مختلف وجود دارد که کفایت نظری و تجربی این نظر را به چالش می‌کشد. این پژوهش با رویکرد آینده‌پژوهی به شناسایی عوامل مؤثر بر آینده خصوصی‌سازی در جمهوری اسلامی ایران پرداخته است. به لحاظ هدف کاربردی و از نظر روش ترکیبی از روش‌های اسنادی و پیمایشی و از نظر ماهیت؛ تحلیلی و اکتشافی است. با مرور ادبیات نظری و تجربی پژوهش و مصاحبه عمیق با نخبگان جامعه کار و تولید (فعالان کارگری، صاحبان کسب‌وکارهای کوچک، بوروکرات‌های دولتی، متخصصان حوزه کار، متخصصان اجرایی و دانشگاهی و روزنامه‌نگاران) که تخصص و تجربه کافی پیرامون مسائل خصوصی‌سازی داشتند، در چارچوب ماتریس اثرات متقاطع به پیشران‌ها، بر مبنای میزان تأثیرگذاری و تأثیرپذیری امتیاز دادند تا در نهایت به پاسخ این سؤال برسیم که مهم‌ترین مؤلفه‌ها و پیشران‌های مؤثر بر موفقیت خصوصی‌سازی در جمهوری اسلامی ایران کدام‌اند؟ و به چه میزان و چگونه بر همدیگر تأثیر می‌گذارند؟ داده‌ها در نرم‌افزار میک‌مک وارد گردید و سپس هجده پیشران اولیه شناسایی و در چارچوب ماتریس اثر متقاطع تعریف شد. در نهایت باتوجه‌به امتیاز بالای تأثیرگذاری مستقیم و غیرمستقیم، شش پیشران کلیدی و اهرمی دارای بیشترین تأثیر بر وضعیت آینده خصوصی‌سازی شامل پارادوکس منافع، فربگی دولت، اعتماد عمومی، نظارت‌پذیری، نگرش مسئولان و استیلاء بخش نامولد شناسایی شدند.