زندگی اجتماعی افراد دارای معلولیت جسمی- حرکتی در ایران (مرور نظام‌مند مطالعات در بازه‌ی زمانی ۱۴۰۰-۱۳۷۵)

Abstract

مقدمه: تغییرات اجتماعی سریع و پیشرفت تکنولوژی، بستر حضور افراد دارای معلولیت را در جامعه افزایش داده است باوجوداین، افراد دارای معلولیت در ایران برای فعالیت در امور اجتماعی با چالش‌های روبه‌رو هستند و به نوعی زندگی آن‌ها با اختلال مواجه شده است. زندگی اجتماعی و بستر آن برای افراد دارای معلولیت یکی از مسائل بسیار پیجیده و چندبعدی است که توجه پژوهشگران را به خود جلب کرده است به گونه‌ای که مطالعات و پژوهش‌های متنوعی در این زمینه صورت گرفته است که تسلط بر تمام ابعاد مسئله تا حدودی امکان‌ناپذیر است. از این رو، هدف پژوهش حاضر بررسی زندگی اجتماعی افراد دارای معلولیت جسمی‌- حرکتی براساس مطالعات و پژوهش‌های پیشین می‌باشد. روش: روش مورد استفاده در این پژوهش مرور نظام‌مند است. جامعه آماری شامل کلیه‌ی پژوهش‌های موجود در زمینه زندگی و موقعیت‌های اجتماعی افراد دارای معلولیت جسمی- حرکتی ایران می‌باشد. مطالعات مرتبط در پایگاه‌های علمی کشور در بازه زمانی 1400- 1375 جست‌وجو شدند که براساس اهداف پژوهش و معیار ورود و خروج مطالعات، 117 مطالعه انتخاب شدند. برای دست‌یابی به اطلاعات و تحلیل داده‌های مطالعات کار برگ‌های استخراج داده در قالب 12 شاخص طراحی، تنظیم و مبنای کدگذاری و حاشیه‌نویسی توسط پژوهشگران شد. یافته‌ها: در مرور و بررسی داده‌های مطالعات مشخص شد که اکثر مطالعات در مناطق توسعه‌یافته‌تر ایران صورت گرفته است و مطالعات از لحاظ زندگی اجتماعی و زمینه‌های اجتماعی در دو دسته کنش‌های ذهنی و کنش‌های عینی زندگی اجتماعی افراد دارای معلولیت جسمی-حرکتی جای می‌گیرند. عوامل مؤثر بر زندگی اجتماعی شامل چهار عامل جمعیت شناختی، اجتماعی- فرهنگی، ساختاری و کالبدی و عامل فردی-روان‌شناختی است. همچنین راهکارها و پیشنهادها در سه بعد اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی و آموزشی و مشاوره‌ای ارائه‌شده‌اند. بحث: زندگی اجتماعی افراد دارای معلولیت مستلزم توجه همه‌جانبه و چندبعدی به ابعاد زندگی اجتماعی و زمینه‌های اجتماعی آن است. با توجه به عوامل مؤثر (اجتماعی-فرهنگی، ساختاری و فردی- روان‌شناختی) بر زندگی اجتماعی افراد دارای معلولیت، فرآیند چندبعدی و میان‌رشته‌ای منجر به یک رویکرد یکپارچه در این حوزه می‌شود.