چهره های گونه گون نفس در مثنوی مولانا

Abstract

نفس اماره، همواره به عنوان دشمنی درونی و خانگی و مانعی سترگ و ستبر در راه سلوک و بندگی، در آثار عرفا و مشایخ و دیگر بزرگان و معلمان اخلاق و تربیت، نشان تیر ملامت و نکوهش واقع شده و سالکان و مریدان، هوشیارانه به پرهیز و تجهیز در مقابل این دشمن مکار و فریبکار فراخوانده شدهاند. مولانا در دفاتر شش گانه ی مثنوی در ضمن داستانها و حکایتها، بارها فریب و مکر این دشمن دون و زبون را با استفاده از آیات و روایات گوشزد کرده و با تشبیه و تمثیل، ترفند و تزویر او را تبیین نموده است ومیتوان گفت هیچ شاعر و عارفی نتوانسته است همچون مولانا، با استفاده از هنرهای ادبی و شگردهای شعری از چهرههای پوشیده و پنهان این دشمن غدار و خونخوار پرده بردارد و راههایی موفقیت آمیز برای غلبه بر آن پیشنهاد کند. این مقاله کوششی است در راه شناخت انواع، آفات، خطرات و چهرههای گوناگون نفس و همچنین راههای سازنده و نتایج غلبه بر این دشمن غول آسا که از منظر مثنوی معنوی مولوی، موردبحث و تحلیل قرار گرفته است.