معرفی، نقد و آسیب‌شناسی فهرست آثار معرفی‌شده در پایان کتابهای فارسی اوّل و دوم دبستان (با تکیه بر پنجاه اثر تألیفی)

Abstract

زمینه و هدف: در پایان کتب فارسی اوّل و دوم دبستان، فهرست معرفی کتابهای مناسب برای این دوپایه آمده است که میتواند یکی از راهکارهای مفید برای ایجاد انگیزۀ مطالعه در دانش‌آموزان باشد. این فهرستها در اختیار تمام کودکان ایران قرارمیگیرد و از آنجا که آموزش وپرورش کتابها را معرفی کرده است، مورد اعتماد والدین و دانش‌آموزان واقع میشود. پژوهش حاضر به منظور آسیب‌شناسی، نقد و تحلیل این دو فهرست‌ صورت‌ گرفته ‌است. ابتدا فهرستها از نظر ساختاری و ظاهری مورد نقد و بررسی قرارگرفته و سپس برخی ویژگیهای صوری و ساختاری کتابها با تکیه بر پنجاه اثر تألیفی بررسی شده است. روش ها: روش تحقیق در این پژوهش به شیوۀ تحلیل محتوای کمی- کیفی با رویکرد توصیفی-تفسیری و گردآوری اطلاعات از طریق اسنادی، کتابخانه ای و فیش‌برداری است. یافته ها: با بررسی کامل فهرستها از نظر ساختاری و ظاهری مشخص شد که این فهرستها فاقد نظم منسجم و سنجیده هستند و معرفی‌کنندگان در ذکر نام آثار، نویسندگان و ناشران دقّت کافی نداشته اند. فهرستها‌ حدود ده سال بدون تغییر و به روزرسانی در پایان کتابها آمده و چاپ اوّل 86% کتابها در دهۀ هفتاد است. تعداد آثار تألیفی بیش از ترجمه و تعداد نویسندگان و تصویرگران مرد بیش از زنان است. در مورد قطع کتابها تنوع چندانی وجود ندارد و بیشتر کتابها در قطع خشتی که برای کودکان مرسوم است، به چاپ رسیده اند. نتیجه گیری: اصل موضوعِ معرفی کتابهای مناسب برای دانش آموزانی که به تازگی خواندن و نوشتن را آموخته اند، امری بسیار پسندیده و جالب توجّه است؛ اما به نظرمی سد که معرفی کنندگان آنچنان که شایسته است در این امر، اهتمام نداشته اند. بی دقتی در ذکر عناوین و افراد، معرفی آثار، تنها مربوط به دهه های گذشته، میتواند نشان از این امر باشد. توجّه نکردن به گوناگونی علایق و سلایق کودکان و نداشتن تنوع در زمینه های مختلف، از دیگر ایرادات این فهرستهاست. با توجّه به نتایج پژوهش انتظارمیرود که معرفی آثار فاخر از نویسندگان توانمند دهۀ اخیر و آثار نویسندگان زن، بیش از پیش موردتوجّه قرارگیرد.