خوانش تفسیری آیه «یَوْمَ نَدْعُوا کُلَّ أُناسٍ بِإِمامِهِمْ» با تکیه بر دیدگاه علامه طباطبایی

چکیده مقاله

واژه امام هفت بار در قرآن آمده است. یکی از آن موارد، آیۀ «یَوْمَ نَدْعُوا کُلَّ أُناسٍ بِإِمامِهِمْ» است. دربارۀ معنای امام در آیه، هشت قول از سوی مفسران نقل شده است. مفسران بزرگ فریقین هرچند در مفهوم امام در آیه مذکور با یکدیگر اختلاف‌نظر دارند، اما آنان با توجه به اینکه هدایت امام را از نوع ارائه طریق دانسته‌اند، در این نظر مشترک‌اند. علامه طباطبائی با استفاده از روش تفسیری خود، توانسته است افزون بر این موضوع، از آیه یادشده، لزوم وجود امام حیّ در هر عصر را نیز استخراج نماید. نظر بر اهمیّت این بحث در اندیشه اسلامی و پیوند آن با موضوع مهدویت، تحقیق پیش‌روی با روش توصیفی ـ تحلیلی، می‌کوشد به پرسش چگونگی دستیابی علامه به این نتیجه پاسخ دهد. به نظر می‌رسد مبنای این تحلیل، فهم و برداشت خاصی است که ایشان از حقیقت امامت دارد. از منظر علامه، امامت به معنای مطلق هدایت نیست، بلکه هدایتی است که به امر الهی صورت می‌گیرد. درحالی‌که بسیاری از مفسران، این هدایت را ارائه طریق می‌دانند، علامه با توجه به قید «بأمرنَا» در دو آیه 73 سوره انبیاء و آیه 24 سوره سجده، امامت را ملازم با ایصال الی المطلوب معرّفی کرده است. از منظر علامه، وصف امامت به هدایت به امر، ما را به پیوستگی این جریان و لزوم آن، رهنمون می‌سازد.