ارزیابی جای پای اکولوژیک سیستم های حمل و نقل شهری در کلانشهرها(مطالعة موردی: شهر مشهد)

چکیده مقاله

حمل و نقل درون شهری یکی از عناصر اصلی و مهم سیستم شهری می باشد، که از یک طرف، زمینة تحرک و پویایی شهر را فراهم کرده و دسترسی مردم و شهروندان را به نقاط و کاربری های مختلف شهری ممکن می سازد؛ از طرف دیگر، گسترش حمل و نقل شهری پیامدهایی از قبیل نرخ فزایندة تصادفات رانندگی، مصرف بی رویة انرژی های فسیلی، تولید آلاینده های مخرب سلامت انسان و محیط زیست و هزینه های کلان ناشی از این موارد را به دنبال دارد. پژوهش حاضر در تلاش است تا با استفاده از روش جای پای اکولوژیک، نحوة استفاده و بهره برداری سیستم های حمل و نقل شهری مشهد از سوخت های فسیلی و پیامدهای زیست محیطی آن را بسنجد. لذا، پژوهش حاضر، از نظر ماهیت و روش، دارای رویکرد تحلیلی و کاربردی می باشد که ابتدا با استفاده از مطالعات میدانی، اسنادی و کتابخانه ای به بررسی و استخراج اطلاعات مورد نیاز پرداخته و سپس میزان مصرف و مقدار زمین مورد نیاز این میزان مصرف را با استفاده از شاخص جای پای اکولوژیک محاسبه و پیشنهاداتی را برای کاهش مصرف سوخت و بهبود کیفیت محیط زیست شهر مشهد ارائه نموده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که، در شهر مشهد، سیستم اتوبوس رانی، بیشترین سازگاری را با محیط زیست دارد و تنها سیستم حمل و نقل درون شهری مشهد است که سرانة جای پای اکولوژیک آن، کمتر از سرانة جهانی آن است. همچنین نتایج محاسبات نشان می دهد که هر یک از سیستم های حمل و نقل، یعنی مینی بوس، تاکسی و مسافرکش ها، سواری های شخصی و موتورسیکلت ها، به ترتیب 2، 6، 12 و 5/5 برابر بیشتر از سیستم اتوبوس رانی از منابع زیست محیطی استفاده می کنند و به محیط زیست شهر مشهد خسارت می زنند.