انسجام الأصوات الموسیقی فی خطبة الجهاد فی نهجالبلاغة ودورها فی التعبیر الکلامی

Abstract

خلاصه فارسی آواهای متن؛ به ویژه توازن آوایی(phonological parallelism) از جمله رفتارهای زبانی و عناصری است که در خطبه¬های بلیغ نهج البلاغة پربسامد است؛ از این رو واکاوی و تبیین کنش¬های آوا آفرین از قبیل هم¬قافیه بودن فقرات، توازن واژگانی که در انواع سجع تبلور یافته و توازن نحوی جملات و دیگر عناصر آوا آفرین این خطبه¬ها بخشی از شگفتی¬های این اثرنظام¬مند و بلاغی را معلوم می¬سازد. از این جهت در این نوشتار خطبه جهاد را برگزیده و متن خطبه را مد نظر قرارد داده ، با روش توصیفی ـ تحلیلی عناصر آوا آفرین و سازواری آواها با اهداف خطبه بررسی شده است. از جمله برآیند این پژوهش آن است که خطبه جهاد آکنده از عناصر آوا آفرین است و معلوم می شود امیر بیان (ع) با کاربرد انواع توازن ها؛ به ویژه توازن آوایی و موسیقی ظاهری برآمده از سجع مطرف، مرصع و متوازی و موسیقی پنهان ناشی از تکرار و مراعات نظیر و توازن نحوی، به القای مضامین این خطبه و پاره¬ای تاکیدها برآمده و بر سازواری الفاظ با هدف خطبه و رسایی سخن خویش افزوده است. گذشته از این ها، کاربست نوع آواها نشان دهنده حالات روحی امیرمؤمنان(ع) در آن هنگامه تاریخی است. چه آنجا که کلامش به هشدار می¬گراید و رویکرد تهدید و تشویق دارد آوای کلمات اوج می¬گیرد.