نفت ستیزی در اندیشه شاعران معاصر عربی (مطالعه موردی شاعران دو کشور عراق و سوریه)

Abstract

نفت به مثابه یک ماده حیاتی در کشورهای عربی، دارای اهمیت استراتژیک و ژئوپولیتیک است که بخش قابل توجهی از حجم انبوه نظریه¬های اقتصاد سیاسی کشورهای عربی را به خود اختصاص داده است. اهمیت و نقش حیاتی نفت به عنوان یکی از مهم¬ترین عناصر پدید آورنده معادلات سیاسی و اجتماعی داخلی و خارجی کشورهای عربی تا بدان جا است که در این کشورها مفهومی به نام «ادبیات نفت» را به وجود آورده است. آثار و پیامدهای متعدد ورود این پدیده به زندگی سیاسی و اجتماعی عربی انکارناپذیر است. در پرتو اهمیت مسأله، مقاله حاضر می¬کوشد با الهام¬گیری از نظریه¬های گوناگون، به روش توصیفی – تحلیلی مفهوم ادبیات نفت را تبیین نماید و به عنوان نمونه رویکرد سه شاعر معاصر عربی همچون احمد مطر، مظفر نواب و نزار قبانی را مورد نقد و بررسی قرار دهد. نتایج بررسی حاکی از این است که شاعران مورد بحث، نفت را مایه عقب¬ماندگی، استبداد، نکبت، فساد سیاسی، فساد جنسی و استعمارزدگی دانسته و آن را در طیف وسیعی از مفاهیم منفی عدم شایسته سالاری، خودکامگی و از عوامل استبداد برشمرده¬اند؛ به شکلی که در نگاه کلی مواضع آنان به مفهوم استبداد نفتی نزدیک¬تر از سایر نظریه¬های این حوزه است.