جایگاه باغچه و حوض آب در حیاط مرکزی و تأثیر آن‌ها در تأمین روشنایی خانه‌‌های منتخب تاریخی ـ قاجاری کاشان

چکیده مقاله

بهره‌مندی از روشنایی طبیعی در خانه‌های تاریخی کاشان باعث شکل‌گیری حیاط‌های مرکزی شده است. یکی از فاکتورهای سنجش عملکرد حیاط مرکزی در هدایت نور به فضاهای مجاور آن، فاکتور ضریب نور روز یا DF آن فضاهاست. فاکتور نور روز تابع عواملی ازجمله انعکاس مصالح حیاط مرکزی است؛ لذا مهم است جایگاه حوض‌های آب و باغچه‌ها به‌عنوان جزئی از اجزای تشکیل‌دهندۀ آن در هدایت نور برای فضاهای مجاور مورد ارزیابی قرار گیرد. لذا این پژوهش با دیدی کمی و با روش تحقیق تشریحی، با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و مشاهدات میدانی، عملکرد هدایت نور حوض‌های آب و باغچه‌ها را در نمونه‌های منتخب از خانه‌های تاریخی کاشان مورد ارزیابی قرار می‌دهد. مشاهدات میدانی نشان می‌دهد که کف حیاط‌ها از آجر، حوض آب و باغچه‌ها پوشیده شده است. همچنین میزان گستردگی استفاده از هرکدام از این موارد یادشده متفاوت است؛ لذا برای فهم ارتباط این تنوع با هدایت نور، شاخص مقطع پلانی یا SAR به‌عنوان شاخص عملکرد نورگیری حیاط، در هرکدام از نمونه‌ها بررسی گردید سپس نتایج این بخش با مجموع مساحت باغچه و حوض آب نسبت به مساحت کل حیاط مقایسه شد. یافته‌ها نشان می‌دهد در نمونه‌هایی که شاخص مقطع پلانی SAR از مقادیر توصیه‌شده کمتر است، میزان مجموع پوشش حوض آب و باغچه‌ها به مساحت کل حیاط افزایش دارد و برعکس. بنابراین می‌توان چنین دریافت که گستردگی پوشش باغچه‌ها و حوض آب در کف حیاط در راستای افزایش نور در فضاهای مجاور حیاط‌های مرکزی ازطریق انعکاس بیشتر نور است.