زیباییشناسی انتقادی اشعار ادونیس بر اساس مکتب فرانکفورت

چکیده مقاله

نظریه‌ی زیبایی‌شناسی انتقادی مکتب فرانکفورت، به هنر به مثابه‌ی یک مقوله‌ی مستقل می‌نگرد و بر اصالت آن تاکید می‌نماید. بر اساس مبانی این نظریه، موفق بودن یک اثر هنری در گرو سازش نکردن با ناسازگاری‌ها و عدم تاییدآنهاست. ادونیس به عنوان شاعر نوگرای معاصر عربی، با بهره‌گیری از ساخت‌های جدید زبانی، بر آن است تا امکان‌های جدید شعری را تجربه کند. زبان انتقادی وی، نظام ساکن و تأییدگر سلطه را به لرزه درمی‌آورد، تناقض‌های موجود در جامعه را افشا می‌‎کند و می‌کوشد تا جامعه‌ای بر پایه‌ی عدالت، آزادی و اندیشه‌ورزی بنا نماید. در پرتو اهمیت مسأله، پژوهش حاضر تلاش دارد تا بر اساس نظریه‌ی زیبایی‌شناسی انتقادی و با روش توصیفی -تحلیلی، به بررسی اشعار انتقادی ادونیس در دفترهای شعری «اغانی مهیار الدمشقی»، «تنبأ أیها الأعمی» و «هذا هو اسمی» بپردازد. دفترهایی که در آن شاعر قضایای موجود در جامعه را به چالش می‌کشد و برای بیداری و روشنگری انسان معاصر و آشنایی وی نسبت به آزادی و شهامت انتقاد نسبت به نابسامانی شرایط حاضر در جهت رسیدن به جامعه تلاش می‌نماید. بررسی نمونه‌های شعری شاعر، نشان دهنده‎ی آن است که ادونیس به استقلال هنر، باور دارد و کوشیده تا ملت عرب را بیدار سازد. او نپذیرفته که یک شاعر در قید و بند باشد، از حکومت یا حاکم خاصی دفاع نماید و یا وامدار شخص یا اشخاصی باشد؛ بلکه از نظر او وظیفه‌ی شاعر این است تا ضمن سلطه‌ناپذیری، در برابر هر نیرویی که انسان را محدود می‌سازد و آزادی وی را سلب می‌کند بایستد و با آن جریان به مبارزه برخیزد.