مطالعه ی تأثیر حاکمیت بر سویه های اجتماعی ”صنعتِ“ فرش ایران (با تمرکز بر تجارتِ فرشِ دستباف)

Abstract

فرشِ دستباف، بهواسطهی خلاقیت و بارقههایی که از باورهای کهن در تار و پود خود دارد با هنر، و به سبب فرایند تولید و صادرات و نظارت بر آن، با صنعت ارتباطی تنگاتنگ دارد؛ در این راستا رابطهی دوطرفه بین حاکمیت و جامعهی هنر-صنعتِ فرش شکل میگیرد. حکومت، همواره تأثیرات فراوانی بر زیرساختهای تحت حاکمیت خود میگذارد. قوانین و شرایط وضعشده از سوی حکام، اوضاعِ جامعه و پیامدهای آسیبهای اجتماعی، خواسته یا ناخواسته بر روی هنرمندانِ این عرصه و آثارشان)در طراحی، رنگ و غیره( تأثیر گذاشته است. کمتر پژوهشی را میتوان یافت که تأثیر متقابل حاکمیت و شرایطِ جامعهی فرش را محور مطالعات و پژوهش قرار داده باشد. از اینرو، مطالعهی سیر تحول شرایطِ اجتماعی و حاکمیت)در جریانِ مدیریت( ضروری به نظر میرسد. افزون بر این، طرحِ این موضوع و روشن کردن نقاط ضعف و قوت، میتواند راهکارهای مفید فایده برای حال و آینده فراهم آورد و الگویی برای بهبود و پیشرفت و اعتلای شرایطِ کنونی ارائه دهد.از این رهگذر نوشتار پیشِ روی کوشیده تا با نگاهی توصیفی و با شیوهی کتابخانهای، اسنادی به بیان و تحلیل تاریخچهای از شرایط هنر-صنعتِ فرش متأثر از حاکمیتها و مدیریتهای گوناگون، بهویژه در زمینهی تجارت بپردازد. تأثیر قابلِ توجه و مستقیمِ حاکمیت بر سویههای گوناگونِ جامعهی درگیر فرش)طراحان، رنگرزان، بافندگان، کارگاههای قالیبافی و غیره(، ارتباطِ مستقیمِ مدیریتِ کارآمد با سیر صعودی و تحولاتِ سازنده در عرصهی بینالمللیِ آن از جمله مباحثِ مطروحه در این نوشتار است. افزون بر این رویکردهایی چون برنامههایی با اهدافِ کوتاهمدت و نتایجِ زودرس، عدم نظارتِ دقیق بر فرایند تولید و تجارتِ آن، فقدانِ تبلیغاتِ مکفی و بسیاری دیگر از جمله دلایل افول از جنبهی مدیریتیِ این عرصهی بیبدیلِ هنری است. حال آنکه نقشِ حکومت در گذشته و تطبیق آن با شرایط فعلی نیز در این مقاله بحث شده است.