تأثیر مفاهیم عرفانی در ورود خزان به نقاشی ایران، سده ی نهم و دهم هجری قمری

Abstract

چکیده در نتیجة فراز و فرودِ تاریخ سیاسی و اجتماعی و دینی ایران، شاهد روند تغییر در بازنمایی طبیعت گیاهی در آثارِ نیمة دوم سدة نهم در دورة تیموری و در آثار هنرمندانی چون کمال‌الدین بهزاد و در ادامة آن در نیمة اول قرن دهم در حکومت صفوی هستیم. با توجه به اهمیت آثار این دوره در اعتلای هنر نگارگری و جریان ساز بودنِ هنرمندانی چون بهزاد و تأثیر تفکرات هنری این دوره بر مکاتب بعدی ایران؛ و جریان‌های هنری دیگر ممالک، در اینجا به بررسی تأثیر عرفان بر این تغییرات پرداخته شده است. بدین منظور، شرایط تاریخی و اجتماعی دورة تیموری و صفوی و تأثیر آن‌ها بر تغییرات جریان دینی و عرفانی در زمان مورد نظر بررسی گردیده و در ادامه تأثیر اندیشه‌های عرفانی بر شعر به عنوان منبع الهام هنرمندِ نگارگر در بازنمایی عناصر مختلف در نگاره با رویکردی تاریخی و به روش تطبیقی-تحلیلی بررسی گردیده است، روش گردآوری اطلاعات پژوهش حاصل کتابخانه‌ای-اسنادی بوده، جامعة آماری آن از آثار به جای مانده در بازة زمانی مورد نظر و نمونه‌گیری به صورت انتخابی انجام شده است و این نتیجه حاصل شد که با توجه به مفهوم تجدید حیات در درخت، تلقی از مرگ و فنا در راه خدا و دایرة وجودیه در عرفان اسلامی؛ به شکل ورود خزان به صفحة نگاره در کنار درختان همیشه سبز و شکوفه¬دار به تصویر در آمده است.