تحلیل تیرگی و شفافیت در اصطلاحات زبان عربی برپایة الگوی نانبرگ

چکیده مقاله

در این پژوهش به بررسی تیرگی و شفافیت اصطلاحات در زبان عربی براساس الگوی زبانشناختی برگرفته از مقالة نانبرگ وهمکاران (1991)پرداخته ایم. این الگو، اصطلاحات را به دو دستة عبارات ترکیبی اصطلاحی )بخشپذیر( و عبارات اصطلاحی)بخش ناپذیر( تقسیم میکند و برای تمایز آنها از یکدیگر معیارهایی را بر میشمرد. ضمن تحلیل و توضیح این معیارها در زبان عربی و برای تطبیقِ بیشتر، دادههای خود را از مدخل )ب( کتاب المعجم الموسوعی للتعبیر الاصطلاحی فی اللغة العربیة تألیف محمدداود انتخاب کردهایم و معیارها را بر این پیکره آزمودهایم. با مطالعة اصطلاحاتی که در این فرهنگ جمعآوری شده، به این نتیجه میرسیم که حدود نیمی از این اصطلاحات، جزء دستة عبارتهای اصطلاحیاند. هرچند معنای برخی از اینها را میتوان از روی معنای ظاهری آنها دریافت کرد اما امکانِ امتحان کردن آنها با معیاریهای ششگانه امکانپذیر نبود. در مقابل، نیمی نیز در دستة عبارتهای ترکیبی اصطلاحی بودند که بخشپذیرند و علاوه بر اینکه معنای ظاهری آنها در دسترس بود، با معیارهایی که در دست داشتیم میتوانستیم تک تک آنها را امتحان کنیم و نشان دهیم برخلاف تعریف سنتی از اصطلاحات،معنا و ساخت آنها کاملاً غیرقابل پیشبینی نیست. پس میتوان گفت که اصطلاحات طبقه یکدستی نیستند و کاملاً تیره هم نیستند و میتوان با معیارهایی مشخص، آنها را از یکدیگر جدا کرد و در طبقات متفاوتی قرار داد.