کارکرد نحوی مصدر و مفعول پذیری آن در زبان عربی

چکیده مقاله

مصدر به عنوان یکی از اقسام شبه فعل، اسمی است که بر انجام کار یا رویداد حالت بدون اقتران به زمان دلالت میکند. مصدر مانند فعلش عمل میکند؛ اگر از فعل لازم باشد، تنها فاعل دارد و غالباً بدان اضافه میشود؛ اگر از فعل متعدی باشد، فاعلش را لفظاً مجرور و مفعولش را منصوب میکند. مفعولپذیری مصدر متعدی حالات و احکام متعددی داد که آگاهی از آن، خواننده را در دریافت و فهم معنای دقیق عبارت یاری میرساند. یکی از مباحث مهم و در عین حال پر چالش در این خصوص، مقولۀ مفعولپذیری مصدر در دو حالت بیواسطه و با واسطه است. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی به دنبال تبیین نقشهای دستوری گوناگون و کارکرد معنوی مصدر است تا خواننده نیک دریابد که عمل کردن مصدر در مفعول تنها منحصر در حالت نصبی نیست، بلکه گسترۀ عمل مصدر فراتر از حالت نصبی، شامل مفعولهای مجرور به حرف جر نیز میشود. نحو سنتی به علت اعرابگرایی و جزئینگری، این نوع از مفعولها را بیگانه از مصدر دانسته و بابی دیگر برای آن گشوده است. حال آنکه نتیجۀ این پژوهش نشان میدهد مفعولپذیری مصدر به اقتضای معنی و حالت مصدر متفاوت است. گاه مستقیم و بیواسطه مفعول خود را منصوب و گاهی هم تحت شرایطی که مصدر را از مفعول جدا میکند، حرف جر به عنوان حلقۀ وصل، بین عامل (مصدر) و معمول (مجرور) نقشآفرینی میکند.