صکوک استصناع، ابزار تأمین مالی اسلامی جهت توسعه معماری ایرانی اسلامی

چکیده مقاله

یکی از پدیده های فرهنگی و انسانی پدیده شهر و شهرنشینی است که ماهیت و اندیشه حاکم تا حدود زیادی به سبب آن نمایش گذاشته می شود. شهر اسلامی نیز بازتابی از اندیشه های متعالی دین مبین اسلام در تمامی جوانب است. تا قبل از شهرسازی معاصر نحوه شکل گیری اصول طراحی شهری در ایران عمدتا مبتنی بر ارزش های سنتی و رویکردهای فرهنگی-اسلامی بود. بنابراین در ساختار کالبدی شهرها فضاها به گونه ای استقرار یافته بود که هیچ یک از نیازها و موقعیت ها نقش اخلاقی و معنوی را خدشه دار نمی ساخت و روابط بنیادی در شهرها به گونه ای بود که انسانیت و معنویت را در میان ساکنان آن به وجود می آورد. با ورود مدرنیسم در یک سده اخیر شهرهای ایران در کارکرد، ساختار کالبد و سازمان فضایی با دگرگونی های عظیمی مواجه شد به طوری که در ساختار جدید نظام محله ای شهر در ایران به کلی دستخوش تغییر گردید، لذا توسعه معماری شهری با راهکارهای عصر مدرنیته و مسائل برآمده از آن، موجب شده است که برنامه ریزان شهری به ارائه الگویی از شهر آرمانی با پایه های متفاوتی برای حل مسائل بپردازند. شهر آرمانی در ایران، شهری ایرانی- اسلامی تعبیر شده است که در مورد آن رهیافت های مختلفی وجود دارد. هم کنش معماری و اقتصاد یکی از موضوعات اصلی در حوزه معماری و طراحی شهری است و یکی از مسائل موجود در مطالعه شهر و معماری اسلامی، عدم توجه کافی به روش های تامین مالی منسجم و متناسب با ویژگی های این عرصه است. یکی از عاملهای مهم عدم کامیابی، عدم سرمایهگذاری مناسب در مسایل زیربنایی و روبنایی این بخش است؛ بنابراین ارایه راهحلی مناسب که بتواند سرمایه کافی را برای توسعه این صنعت فراهم کند، ضروری است. مقاله حاضر پس از بررسی وضعیت کنونی، مانعهای اقتصادی مالی توسعه صنعت معماری ایرانی اسلامی و نقش بالقوهای که این صنعت میتواند در اقتصاد کشور داشته باشد، را با استفاده از روش اکتشافی کاربردی و با بهرهگیری از اوراق بهادار )صکوک( استصناع به ارایه مدلهای عملیاتی تأمین مالی پرداخته است. اوراق بهادار استصناع که از نوع ابزارهای مالی انتفاعی با بازدهی معین است بهگونهای است که در عین رعایت ضابطههای شرعی، از قابلیتهای بالای عملیاتی و توجیه اقتصادی برخوردار است و انتظار میرود افزون بر تامین مالی صنعت معماری ایرانی اسلامی اثر قابلتوجهی در گسترش ابزارهای مالی اسلامی و بازار سرمایه ایران داشته باشد.