کاربرد DEMATEL-AHP و SVM در شناسایی مناطق مستعد سیلاب (مطالعه موردی: حوزه آبخیز برزک کاشان)

چکیده مقاله

سیل، از جمله فراوان‌ترین و پرهزینه‌ترین حوادث طبیعی محسوب می‌شود و خسارات مالی و جانی ناشـی از آن هر سال گستره‌ای از کشورها به‌ویژه کشور ایران را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. لذا یکی از زمینه‌های پژوهش برای کنترل خطرات سیل، شناسایی نقاط بحرانی منطقه است. به همین دلیل هدف از پژوهش حاضر، شناسایی مناطق مستعد سیل در حوزه آبخیز برزک کاشان با استفاده از مدل‌های DEMATEL-AHP و SVM است. برای این منظور طی بازدیدهای صحرایی صورت گرفته، 100 نقطه سیل‌گیر شناسایی و ثبت شدند. در ادامه، 12 عامل مؤثر بر وقوع سیل شامل بارش، زمین‌شناسی، کاربری اراضی، فاصله از آبراهه، شیب، تراکم زهکشی، شاخص موقعیت توپوگرافی، شاخص رطوبت توپوگرافی، شاخص زبری توپوگرافی، شاخص قدرت جریان، شماره منحنی و ضریب رواناب به‌منظور تهیه نقشه مناطق مستعد سیل‌خیزی انتخاب شدند و لایه‌های آن‌ها در محیط نرم‌افزارهای ArcGIS 10.7.1 و SAGA GIS تهیه شدند. نتایج نشان داد که مؤلفه بارش با بیشترین وزن معادل 211/0، مؤثرترین متغیر بر سیل‌خیزی است. همچنین ضریب رواناب، تأثیرپذیرترین عامل است و بیشترین ارتباط را با دیگر عوامل دارد. همچنین با توجه به سطح زیر منحنی ROC (859/0=AUC)، کارایی مدل AHP بسیار خوب ارزیابی شد. میزان دقت پیش‌بینی مدل‌ SVM نیز در مرحله اعتبارسنجی، خوب (751/0) بوده است. نقشه مناطق مستعد سیل نیز نشان داد که مناطق شمال، شمال غرب و غرب حوزه آبخیز برزک دارای بیشترین پتانسیل در وقوع سیل و سیل‌خیزی هستند. درنتیجه، نتایج پژوهش حاضر می‌تواند به‌عنوان نقشه راهی برای مدیران و سیاست‌گذاران به‌منظور مدیریت سیلاب قرار گیرد.