باستانشناسی آسیای مرکزی، نقد و بررسی کتاب

چکیده مقاله

کتاب "باستانشناسی آسیای مرکزی" نوشتۀ دکترسیدمنصور سیدسجادی، در سال ،1395با 912صفحه نوشتار، عکس، طرح و نقشه، در دو جلد توسط سازمان سمت به چاپ رسیده است. این کتاب بهنگام منتشر شده و قطعاً هم برای جامعۀ باستانشناسی ایران و هم سایر پژوهشگرانی که دل در گرو تاریخ و فرهنگ ایران زمین در منطقۀ آسیای میانه دارند، کتابی مفید و سودمند خواهد بود. کتاب از نظر اصول نگارشی و ویرایشی به غایت ویراسته و پیراسته است و دستاندرکاران، از نگارنده گرفته تا ویراستاران، زحمت فراوان کشیدهاند. با وجود اینکه کتاب از نظر ساختاری بر این اساس طرحریزی شده است که پس از معرفی منطقه و تاریخ پژوهشها، یک سیر زمانی را از پارینهسنگی تا دوران آهن در پیش گیرد اما با تورق و مطالعۀ کتاب، نوعی آشفتگی و عدم انسجام ساختاری در بیشتر بخشهای آن دیده میشود. از نظر محتوایی نیز کتاب، با وجود اینکه تقریباً تمامی مباحث پیش از تاریخ منطقۀ آسیای مرکزی را دربر گرفته است؛ اما با این حال برخی از دورهها و فصلهای کتاب لاغرتر و برخی مباحث، به ویژه مباحث دوران مفرغ، به غایت فربه و پرحجم است. نکتۀ اصلی که در خصوص محتوای کتاب وجود دارد آن است که بیش از نیمی از مطالب و محتوای نوشتاری کتاب از تنها یک منبع، یعنی کتاب "باستانشناسی آسیای مرکزی: از پارینهسنگی تا عصر آهن" نوشتۀ باستانشناس آمریکایی، فیلیپ کوهل برگرفته شده است. با وجود اینکه نگارنده تقریباً در تمامی مواردی که از این کتاب بهره گرفته است، بدان ارجاع داده اما بر همگان روشن است که چنین بهرهگیریهای کلانی و یکباره از یک منبع، جزو رفتارهای معمول و حرفهای دانشگاهی به حساب نمیآید و اوضاع به گونهای دیگر است. پیشنهاد نگارندۀ این نوشتار آن است که دستکم روی جلد کتاب، عنوان "ترجمه و گرداوری" آورده شود تا ماهیت کتاب با عنوان آن سازگارتر باشد