رابطه کیفیت ارتباط مادر- کودک با سلامت روان کودکان پیش دبستانی: نقش واسطه ای ظرفیت تاملی والدینی

Abstract

در دنیای امروز، سلامت روان کودکان به عنوان یکی از مسائل اساسی و حیاتی مورد توجه متخصصان، پژوهشگران، و سیاست‌گذاران قرار گرفته است. دوران کودکی به عنوان یکی از مراحل حیاتی در رشد و تکامل انسان محسوب می‌شود و تجربیات کودک در این دوره می‌تواند تأثیرات عمیقی بر سلامت روان و رفتارهای آینده‌‌ی او ایجاد کند. کیفیت ارتباط مادر-کودک به عنوان یکی از عوامل مؤثر در تجربیات کودک در دوران کودکی مطرح می‌شود. این ارتباط می‌تواند تأثیرات عمیقی بر سلامت روان کودک داشته باشد و به عنوان یک عامل اصلی برای رشد و تکامل او در دوران کودکی عمل کند. از طرفی، ظرفیت تأملی والدینی به عنوان یک ویژگی مهم در این ارتباط مطرح می‌شود. ظرفیت تأملی والدینی به معنای توانایی والدین در درک و تفسیر تجربیات و حالات ذهنی خود و فرزندانشان است و می‌تواند نقشی مؤثر در بهبود کیفیت ارتباط مادر-کودک و سلامت روان کودکان داشته باشد. از این رو هدف مطالعه‌ی حاضر تعیین رابطه‌ی کیفیت ارتباط مادر-کودک با سلامت روان کودک و مشخص ساختن نقش واسطه ای ظرفیت تأملی والدینی در رابطه‌ی بین این دو متغیر است. این مطالعه، یک پژوهش همبستگی در چارچوب یک طرح کاربردی از نظر هدف و شیوه توصیفی از لحاظ روش گردآوری داده‌ها است. جامعة آماری این پژوهش، شامل مادران ساکن در شهر قم که فرزندان پیش از دبستان در بازه‌ی سنی 4 تا پیش از 7 سال دارند، می‌¬باشد. 384 مادر با روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله‌ای انتخاب شدند و به سه پرسشنامه‌ی مقیاس مشکلات رفتاری کودکان پیش دبستانی، ظرفیت تأملی والدینی و مقیاس رابطة مادر- کودکِ پیانتا پاسخ دادند. به منظور تحلیل داده‌ها از ضریب همبستگی پیرسون و مدل معادلات ساختاری، به وسیله ی نرم افزارspss-26 و amos-24 استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد، مدل با داده های پژوهش حاضر، برازش مناسبی دارد. کیفیت ارتباط مادر-کودک بر سلامت روان کودک (0.31) و بر ظرفیت تاملی والدینی (0.71) اثر مستقیم معنادار داشت. و ظرفیت تاملی والدینی بر سلامت روان کودک اثر مستقیم معنادار (0.45) داشت. همچنین کیفیت ارتباط مادر-کودک بر سلامت روان کودک به واسطه‌ی متغیر میانجی ظرفیت تاملی والدینی، اثر غیرمستقیم معنادار(0.32) داشت. نتایج پژوهش حاضر هم‌راستا با پژوهش های پیشین به این نتیجه رسیدند که هرچه کیفیت ارتباط مادر-کودک بالاتر باشد، سلامت روان کودکان نیز افزایش پیدا می‌کند. همچنین با افزایش ظرفیت تاملی مادر، سلامت روان کودک بالاتر می‌رود و کودک مشکلات رفتاری کمتری از خود بروز می‌دهد. از‌طرفی ظرفیت تاملی یک پیش‌بینی کننده قوی کیفیت روابط والد_کودک است، و می‌‌تواند نقش مهمی در ایجاد ارتباط مثبت بین والدین و کودکان ایفا کند. بنابراین ظرفیت تاملی والدینی، با تقویت کیفیت ارتباط مادر-کودک، موجب ارتقاء سلامت روان در کودکان می‌شود.