تنوع سیستم های گاهشماری در اسناد اداری شاهنشاهی هخامنشی

چکیده مقاله

در حال حاضر به واسطۀ کاوش¬های باستانشناسی اسناد ارزشمندی از بایگانی¬های نواحی مختلف شاهنشاهی هخامنشی در اختیار محققان قرار گرفته است. این اسناد متعلق به بایگانی مرکز شاهنشاهی در تخت جمشید، چندین بایگانی از بین النهرین، الفانتین مصر و جزایر یهودی نشین، بایگانی بلخ، دیرالعلاء اردن و چندین بایگانی کوچک و خصوصی از آسیای صغیر و مناطق دیگر هستند. این مجموعه را می¬توان از جنبه های مختلف مورد مطالعه قرار داد و از وجوه اشتراک و افتراق آنها به چگونگی کارکرد و پیچیدگی¬های دیوانسالاری هخامنشی آگاهی یافت. یکی از موضوعات قابل تأمل در کنار تنوع زبانی، موضوعی و شیوه ثبت و ضبط مدارک در این بایگانی ها مسألۀ گاهشماری در آنهاست. پرسشی اساسی که در این باره مطرح می شود این است که آیا در این بایگانی¬ها از روش¬های گاهشماری یکسانی پیروی شده است؟ مقالۀ پیش رو با معرفی سیستم¬های گاهشماری هریک از این بایگانی¬ها نشان می¬دهد که هریک از آنها وارث سنت-های محلی خود بوده¬اند. بنابراین در ساختار اداری شاهنشاهی هخامنشی از فرمول گاهشماری مشخصی پیروی نشده است. این چندگانگی را می¬توان به خوبی در بایگانی باروی تخت جمشید دید که در آنها سه سیستم گاهشماری فارسی باستان، عیلامی و بابلی به کار رفته است. با وجود این، همۀ این اسناد دارای مبدأ گاهشماری یکسانی هستند که همانا سال سلطنت پادشاهان هخامنشی باشد و این مسأله نشان دهندۀ سلطۀ سیاسی و کنترل هخامنشیان بر قلمرو گستردۀ چند فرهنگی آنها است.