توغ‌های نفیس و تاریخی شهرستان‌های کاشان، آران‌وبیدگل و نطنز

چکیده مقاله

بحث اصلی این مقاله بررسی وضعیت و خوانش کتیبۀ توغ‌های تاریخی منطقۀ کاشان به عنوان اسنادی از تاریخ، فرهنگ و هنر این منطقه است. امروزه توغ‌هایی نفیس با پیشینه‌ای چندصدساله در بسیاری از حسینیه‌ها، تکیه‌ها، زیارتگاه‌ها و مساجد شهرها و آبادی‌های منطقه نگهداری ‌شده و در ایام عزاداری در میان دسته‌های عزادار برافراشته می‌شود. تزیینات توغ به طور عمده شامل کتیبه‌ها و نقوش گل‌ و بوته و اسلیمی است. این تزیینات بر اجزای مختلف آن، با ظرافت، مشبک‌کاری و کنده‌کاری شده است. کتیبه‌ها که به نقوش ظریف گل‌ و بوته مزین است، شامل آیات قرآنی، احادیث، ادعیه و شعارهای شیعی و تاریخ ساخت توغ است. ساختار، محتوای عناصر رمزی و کتیبه‌های آن، در مجموع، تجلیگاه فرهنگ ایرانی است. در این پژوهش، بیش از پنجاه توغ در شهرها و آبادی‌های کاشان، آران‌وبیدگل، نطنز، نوش‌آباد، قمصر، ابوزیدآباد، جوشقان، قمصر، ابیانه، راوند، نصرآباد، ده‌آباد، ارمک و قه مورد بررسی قرار گرفته که عمدۀ آن‌ها از دوران صفوی است؛ اما قدیمی‌ترین آن‌ها مربوط به علم حسینیه خانقاه عبدالصمد بیدگل از سال 1046 هجری و توغ مسجد چهار درخت جوشقان استرک به تاریخ 1077 و جدیدترین آن توغ شیخ رضای کاشان از سال 1242 است. به طور کلی، توغ به جز ارزش‌های هنری و آیینی و نشانه‌شناختی، دربردارندۀ اسناد تاریخی مهمی از دوران صفوی تا اوایل قاجاری کاشان هستند، اما تقریباً همۀ آن‌ها آسیب دیده و در وضعیتی نامناسب نگهداری می‌شوند.