چالش‌های امت اسلامی و راه‌کارهای سید جمال‌الدین اسدآبادی برای برون رفت از آن (بر اساس نظریه بحران اسپریگنز)

چکیده مقاله

کشورهای اسلامی در زمان سید جمال به دلیل استعمار و استبداد دچار عقب‌ماندگی شده بودند. بدین خاطر سید جمال تلاش بسیاری جهت برون‌رفت جهان اسلام از عقب‌ماندگی کرد. ایشان با مطالعه جهان اسلام، علل عقب‌ماندگی را دو سطح داخلی(استبداد، مسخ‌ دین‌، فقدان‌ همبستگی‌ اجتماعی، خرافات و جهل، جدایی دین از سیاست، وابستگی به غرب) و خارجی (استعمار) می‌داند و راه‌کارهایی را نیز برای برون‌رفت از این چالش‌ها در دو بعد (نظری و عملی) ارائه کرده است. مقاله حاضر با الگوی نظریه بحران اسپریگنز (بررسی وضعیت موجود و مطلوب، تشخیص علل مشکل و ارائه راه‌حل) راه‌کارهای سید جمال برای برون‌رفت از این چالش را مورد بررسی قرار داده و درنهایت برای راه‌کار نظری از اندیشه سیاسی خود سید جمال: مبارزه با خودکامگی مستبدان، مجهز شدن به علوم و فنون، بازگشت به اسلام نخستین، وحدت مسلمانان، دمیدن روح جهاد و مبارزه در کالبد جامعه اسلامی، مبارزه با خودباختگی در برابر غرب، مشارکت و همبستگی مردم و برای راه‌حل عملی: برخورد با دربار برای مبارزه با استبداد، آگاهی دادن به مردم و مردمی کردن جریان استبدادستیزی، تربیت نیروهای جوان و نهادینه کردن تفکر ضداستبدادی در آن‌ها، آگاه ساختن علمای بلاد از اوضاع ایران و منسجم نمودن آنان برای مقابله با استبداد، عدم مشروعیت حکومت استبدادی  را استخراج کرده است.