ارزیابی شاخصهای زمین انباشتگی و فاکتور آلودگی و تحلیل مؤلفه های اصلی در برآورد آلودگی خاک

چکیده مقاله

زمینه و هدف: آلودگی خاک چه ناشی از عوامل طبیعی و چه انسانی، کیفیت محیط¬زیست را کاهش می¬دهد. هدف این پژوهش ارزیابی استفاده از شاخص زمین¬انباشتگی، فاکتور آلودگی و تحلیل مؤلفه¬های اصلی در برآورد آلودگی خاک سطحی شهرستان آران و بیدگل است. روش بررسی: 135 نمونه خاک سطحی از شهرستان آران و بیدگل جمع¬آوری شد و غلظت عناصر کادمیوم، سرب، نیکل، مس و روی در نمونه¬ها تعیین شد. شاخص زمین¬انباشتگی (Igeo)، فاکتور آلودگی (CF) و تحلیل مؤلفه¬های اصلی (PCA) برای تعیین وضعیت و روند آلودگی خاک این منطقه و تکنیک¬ وزن¬دهی معکوس فاصله (IDW) برای ارائه الگوی مکانی این شاخص¬ها استفاده شد. یافته¬ها: نتایج نشان داد که میانگین غلظت کل کادمیوم، سرب، نیکل، روی و مس در منطقه مورد مطالعه به ترتیبmg/kg 72/0، 41/11، 87/29، 59/48 و 82/14 است؛ که این غلظت¬ها بالاتر از غلظت¬های زمینه بود. میانگین شاخص زمین¬انباشتگی و فاکتور آلودگی در منطقه روند نزولی مس> کادمیوم> نیکل> روی≈ سرب را نشان داد. الگوی مکانی این شاخص¬ها نشان داد که بیشترین انباشت فلزات کادمیوم، سرب و روی در محدوده شهرک¬های صنعتی، کوره¬های آجرپزی و مناطق شهری اتفاق افتاده است و برای دو عنصر مس و نیکل انباشت بیشتر در مناطق شهری و زمین¬های کشاورزی رخ داده است. طبق تحلیل مؤلفه¬های اصلی دو مؤلفه شناسایی شد که در مؤلفه نخست فلزات مس، نیکل و روی و در مؤلفه دوم کادمیوم و سرب قرار گرفتند. نتیجه¬ گیری: نتایج نشان داد که غلظت فلزات سرب و کادمیوم بیشتر تحت تأثیر فعالیت¬های انسانی و غلظت نیکل، روی و مس بیشتر تحت کنترل عوامل طبیعی و انسانی هستند.