اعتیاد در عصر جهانی :انحراف اجتماعی یا مسئله هویت

چکیده مقاله

جریان سیال اطلاعات، کالاها، خدمات و انسان‌ها، فراسوی مرزهای ملی، شرایط متفاوتی برای زیست فردی، اجتماعی و فرهنگی انسان معاصر در همه ابعاد و سطوح فراهم کرده و هویت و مسئله‌ی معنا را در کانون برساخت پدیده‌های اجتماعی مرتبط با وی قرار داده است. پژوهش حاضر با تمرکز بر نقش فزاینده صنعت ارتباطات در حذف فاصله‌های جغرافیایی و تنوع و گسترش سازوکارهای هویت‌یابی در گستره جهانی، بر آنست تا چنین تغییری را در رابطه با پدیده اعتیاد که از ابتدا به‌عنوان آسیبی اجتماعی محصول نابسامانی‌های زندگی شهری شناخته می‌شده مورد بررسی قرار دهد. به این منظور، مقاله حاضر با استفاده از روش تحلیل محتوا، به مطالعه 42 مقاله علمی- پژوهشی منتخب مرتبط با این موضوع در دهه هشتاد هجری شمسی و مقایسه آنها با طیف نظریه‌های مطرح در این حوزه پژوهشی و همچنین گروه‌های اجتماعی هدف آن می‌پردازد. نتایج حاکی از وجود شکافی میان محور نظری پژوهش‌های انجام شده و بستر اجتماعی پدیده اعتیاد است. به بیان دیگر، در سنت پژوهشی دهه هشتاد، اعتیاد همچنان فارغ از تغییرات زمینه‌ای و بافت اجتماعی ایران، متأثر از فرایندهای جهانی‌شدن، فقط به‌عنوان نوعی انحراف اجتماعی مورد مطالعه قرار گرفته و سایر ابعاد آن در این حوزه چندان تأملی را برنیانگیخته است. حال آنکه تغییر در سن، جنس، پایگاه طبقاتی و جغرافیایی مصرف‌کنندگان مواد مخدر و همچنین نوع و الگوی مصرف آنها، همه به تغییری در ماهیت این پدیده دلالت دارد.