نگاهی جامعه شناختی به اخلاق شهروندی در پرتو نقش خانواده و مدرسه

چکیده مقاله

اخلاق شهروندی بیانگر وظایف و تعهدات افراد جامعه به عنوان شهروند در مقابل یکدیگر میباشد. اخلاق شهروندی بیانگر مجموعهای از قوانین و عرفهای اجتماعی است که به شهروندان و مسئولین جامعه کمک میکند در حیطه کنشها و عملکردهای رفتاری از روی میل به وظایف و تعهدات خود عمل کنند تا با آرامش هر چه تمامتر در کنار هم زندگی کنند و جامعه را به سوی یک جامعه مدنی و دموکراتیک سوق دهند در چنین جامعهای زمینه مشارکت همه جانبه شهروندان فراهم میشود و شهروندان با درونی کردن اصول زندگی در جامعه تعهدات شهروندی را در خود درونی میکنند و پایداری این اصول برای شهروندان بسیار زیاد است چون که با میل و اختیار شهروندان همراه است در نهایت این امور زمینه توسعه پایدار را برای جامعه انسانی در زمان حال و آینده فراهم میسازد. البته تحقق اخلاق شهروندی در جامعه از یک سو مستلزم دستیابی شهروندان به حقوق خود و از سوی دیگر آگاهی آنان از وظایف و تعهدات خود است. بنابراین لازم است که در جامعه زمینه دستیابی شهروندان به حقوق واقعیشان را فراهم سازیم تا متعاقب آن شاهد شکل گیری اخلاق شهروندی در جامعه باشیم زیرا اخلاق شهروندی نتیجه عدالت و برابری و مساوات در فرصتها و امکانات جامعه فارغ از هر نژاد، طبقه، جنس و مذهب است. هر جامعهای متناسب با شرایط اجتماعی و فرهنگی خود بستر شکل گیری اخلاق شهروندی را فراهم میسازد. در همین راستا جامعه نیاز به شهروندانی فعال، آگاه و مسئول نسبت به تعهدات و وظایف شهروندی دارد و تداوم این امر مستلزم برنامه ریزی مسئولین در زمینه آگاه سازی و آموزش شهروندان به صورت بنیادی است و این امر به کمک نهادهای اولیه جامعه پذیری چون خانواده و مدرسه محقق میشود. متغیر ابعاد میانگین میانگین مجذورات بین گروه میانگین مجذورات درون گروه F Sig درآمد. 88/ کمتر از 211 هزار تومان. 70 820/278 992/208 2/802 - 1/291 87/ 111 212 هزار تومان. 11 - 82/ 811 هزار تومان. 18 112 - 13/ 811 812 هزار تومان. 21 07/ 811 هزار تومان به بالا. 27 www.SID.ir Archive of SID 211 /مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال ششم/شماره اول/ زمستان 2931 به همین منظور در این پژوهش به نقش کلیدی دو نهاد مهم جامعه پذیری خانواده و مدرسه در زمینه شکل گیری اخلاق شهروندی پرداخته شده است؛ و از آنجایی که نوجوانان هر جامعهای به عنوان باز تولیدکنندگان جامعه محسوب میشوند و برنامه ریزی برای تقویت اخلاق شهروندی در آنها به کمک برنامههای آموزشی منجر به ارتقاء سرمایههای فرهنگی و باز تولید آن در جامعه خواهد شد و به نهادینه کردن حوزههای کنشی و ذهنی نوجوانان خصوصان نسل بعدی منجر خواهد شد. این راهبرد عمق و ماندگاری زیادی را برای جامعه به دنبال دارد. بر اساس نتایج بدست آمده از این تحقیق عملکرد خانواده و مدرسه بر روی تحقق اخلاق شهروندی تأثیر بسزایی دارند و حتی تأثیر خانواده با توجه به آموزههای غیر رسمی نسبت به آموزهها و تعالیم رسمی مدرسه نقش بیشتری در شکل گیری اخلاق شهروندی دارد. با توجه به اینکه نهاد خانواده اولین نهاد جامعه پذیری محسوب میشود میتواند جایگاه مناسبی برای ترویج پایبندی و تعلق به جامعه محسوب شود و بنیاد اولیه و محکم شهروندی را شکل دهد و در مرحله بعد مدرسه با ادامه دادن راهبردهای خانواده به تثبیت اخلاق شهروندی بپردازد در این صورت است که ما میتوانیم جامعهای با افراد مسئول و متعهد داشته باشیم که انجام وظایف خود بدون هیچ مجازات و اجباری انجام میدهند. بنابراین لازم است که نهادهای جامعه پذیری مکمل هم باشند نه اینکه مقابل هم قرار گیرند و هر کدام راه خود را ادامه دهند. با استفاده از این روش جامعه با صرف هزینههای کمتر به صورت پایدارتر با اخلاق شهروندی روبرو خواهد شد.