از سوژه جنسی تا سوژه انقلابی: بازنمایی زن در گفتمان انقلاب اسلامی

چکیده مقاله

مقالۀ حاضر با تمرکز بر روابط قدرت و مقاومت مندرج در سرمایۀ¬ کلامی گفتمان¬های رقیبِ حاضر در متن منازعۀ سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دو دهۀ پیش از انقلاب اسلامی (1357)، چگونگی برساخته‌شدن محدودۀ معنایی و ساختار اجتماعی سوژۀ زن انقلابی را نشان می‌دهد. بدین منظور، با تکیه بر بنیان نظری و روش¬شناسی که از پیوند استراتژیک امکانات مفهومی نظریۀ گفتمانی لاکلاو و موفه و نظریۀ تاریخی–گفتمانی وداک برآمده است، نگاهی گذرا به سوژگی زنانه در گفتارِ مهم‌ترین شخصیت‌های سیاسی و فرهنگی دوران مذکور، یعنی محمدرضا پهلوی و امام‌خمینی(ره)، افکنده و در پیوند با رخدادهای زمینه، فرایند واسازی گفتمان‌های سنتی و مدرن و در پی آن ساخت‌زدایی از «زن به‌عنوان سوژۀ صرفاً جنسی یا جنسیتی» را در پرتو ظرفیت¬های زبانی اندیشه‌پردازان شاخص انقلاب اسلامی ـ‌آیت‌اله مطهری، دکترشریعتی و امام‌خمینی(ره)ـ بررسی کرده‌ایم. سپس چگونگی شکل‌گیری مفهوم «زن به‌عنوان سوژۀ انسانی» را درون شبکه¬های معنایی صورت‌بندی گفتمان انقلاب اسلامی به تصویر می¬کشیم.