بررسی مباحث، مسائل و ابعاد نزول زبانی قرآن

چکیده مقاله

چکیده:

یکی از مباحث پردامنه در حوزة علوم قرآن و وحی قرآنی، بحث زبان و بیان قرآن است. مقالة حاضر پرداختی نظری- انتقادی دارد به ابعادی از زبان وحی و معانی انزال و نزول در قرآن کریم. داعیة نویسنده آن است که به اجمال نشان دهد و احیاناً تبیین کند که با توجه به مباحث جدید در علوم زبانی و ادبی، مباحث و مسائل و ابعاد تازه‌ای درخصوص زبان قرآن قابل طرح است که همچنان یا همیشه نیازمند بررسی و دقت‌های لازم واژگانی، تفسیری و نظری است. نویسنده در این نوشتار با روش نقلی و عقلی، و نیز رویکرد هرمنوتیکی و تفسیری، به طرح مباحث و مسائل و استنباط از ادله و شواهد می‌پردازد، در این مسیر، ابتدا به تقریر بحث نزول زبانی قرآن، به همراه معرفی ادله و شواهد درون‌متنی می‌پردازد، و سپس در دو بخش اصلی، مسائل، و معانی و ابعاد مختلفِ نزول و تنزل زبانی قرآن را بررسی لفظی، معنایی و نظری می‌کند، و با طرح مباحثی نظری و تفسیری می‌کوشد مخاطب را به این تأمل یا نتیجه برساند که نظریة سنتی وحی زبانی، به شرط تحلیل، تفسیر، پیشفرض صحیح و رویکرد‌های تازه، همچنان می-تواند مقبول باشد و در فهم مسائل تازه و رفع شبهات نوین کارگشا گردد.

خلاصه ماشینی: درباره موضوع نزول و تنزل زبانی قرآن ، آثار تحقیقی مستقل و مفصلی وجود نـدارد، امـا در ضمن تفاسیر و کتاب های علوم قرآنی مطالبی ذکر شده است که به آن ها اشاره نمیشـود، در این میان ، این کتاب ها و مقالات ، برای برخی از مباحث مربوط به مقال حاضر، بـه عنـوان منبع یا پیشینۀ بحث قابل ذکر است : زبان قرآن از مسـعود فراسـتخواه ، تحلیـل زبـان قـرآن و روش شناسی فهم آن از محمدباقرسعیدی روشن ، راز متن از عبـدالله نصـری، زبـان دیـن و قرآن از ابوالفضل ساجدی، متدولوژی علوم قرآنی از ابراهیم فتح الهی و منطق تفسیر قـرآن از رضایی اصفهانی؛ و مقالات متعددی که در مجلات علمـی یـا مجـلات قرآنـی دربـاره ایـن موضوع نگاشته شده که از میان آن ها شاید ایـن مـوارد ربـط بیشـتری داشـته باشـند: «شـیوة بیان قرآنی» (محمد هادی معرفت ، کوثر، بهـار و تابسـتان ۱۳۸۰، ش ۱ و طـرح بحـث زبـان خاص و رعایت فهم عامـه و اقنـاع خاصـه در قـرآن )، «زبانشناسـی دیـن در نگـاه المیـزان » (محمــد جــواد عنــایتی، پژوهشــهای قرآنــی، ش ۹ و ۱۰، ۱۳۷۵)، «زبــان قــرآن از منظــر علامــه طباطبــایی» (محمــد حســن قــدردان قراملکــی، قبســات ، شــماره ۲۵، ۱۳۸۱) (سیسـتماتیک بـودن زبـان قـرآن و عـدم اکتفـا بـه قواعـد ادبـی و عرفـی در زبـان قـرآن ، چندساحتیبودن زبان قرآن ) همچنین این مقالات : «چگونگی وحی نبوت از دیـدگاه قـرآن و روایات » (علی ربانی گلپایگانی، کلام اسلامی، س ۲۱، ش ۲، تابستان ۹۱)، «بررسـی کیفیـت نــزول لفظــی و معنــوی قــرآن از منظــر روایــات » (رضــا مــودب و حمیدرضــا یونســی، حدیث پژوهی، پاییز و زمستان ۹۰)، «قرآن و نظریـه کلامـی عبـارت » (غلامحسـین اعرابـی، اندیشه نوین دینـی، ش ۱۳، تابسـتان ۸۷)، «وحـی قرآنـی و وحـی بیـانی» (احمـد عابـدی، اندیشه ، ش ۱۳، تابستان ۸۷)، «وحیانیت الفاظ قرآن » (شوکت علی محمـدی، صـحیفه مبـین ، ش ۳۵ و ۳۶، پـاییز و زمسـتان ۸۳)، «زبـان شناسـی شـناختی و مطالعـات قرآنـی» (علیرضـا قائمینیا، ذهن ، ش ۳۰، تابستان ۸۶)، «ویژگیها و مولفه های زبانی قرآن کریم » (مستنصـرمیر، ترجمه و تـالیف : ابوالفضـل حـری، زیباشـناخت ، ش ۱۶)، «راه هـای شـناخت زبـان قـرآن » (محمدباقر سعیدی روشن ، گلستان قرآن ، ش ۱۶۶، دی ۸۲)، که در این آثار گاه بـه مباحـث مورد عنایت در این مقاله پرداخته شده اما اختصاصا و به طور مفصل به همه مبـانی، معـانی، مباحث و ابعاد مختلف نزول و تنزل زبانی توجه نشده و احیانا به طرح و نقد نظـر برخـی از صاحب نظران اکتفا شده است .