نقد و بررسی دیوان حافظ به کوشش سید محمد راستگو

چکیده مقاله

چکیده برتری و شهرت شعر حافظ، شاید بیش از آنکه وامدار معنا و محتوایش باشد، از شور و شیرینی الفاظ و اشکال زیبای بیانش ناشی شده است. این الفاظ پر معنی و شورانگیز که به شیوه ای هنری -رندانه، خلاف آمد و رمزی- بیان شده اند، در تمام نسخه ها شکل واحدی ندارند. در روزگار ما نیز با همه تلاش های علمی و ذوقی حافظ پژوهان، هنوز نسخه ای از دیوان که بتواند خاطر خواننده خاص را آسوده دارد و مبنای تحقیقات حافظ شناسانه قرار گیرد پیدا نمی شود؛ زیرا تلاش اغلب ایشان در جهت یافتن نسخه معتبر و کهن تر از شعر حافظ بوده -که البته در جای خود قابل تقدیر است- اما نتیجه این کوشش ها نتوانسته مخاطب را به بیان هنری تر و حافظانه تر نایل کند. از این رو و بعد از کشف نسخه های معتبر و متعدد قدیم، تنها راه نرفته ای که می تواند خواننده را به نسخه ای حافظانه تر کمک رساند، راه ذوق و انتخاب روشمند، با توجه به اصول مسلّم سبک و بیان حافظ است که در سال های اخیر برخی از اهل علم و ذوق آن را پی گرفته اند. یکی از این تلاش های درخور توجه، کاری است که حافظ پژوه ذوقمند و برجسته، دکتر راستگو، با توجه به چهار نسخه معتبر و مرجع معاصر انجام داده است. نویسنده مقاله حاضر، ضمن معرفی اجمالی این کار، به شیوه ای انتقادی و در عین حال وفادار به معیارهای ذوقی و سبکی حافظ پسند، به بررسی این اثر پرداخته و با ذکر برخی اشکالات و اشتباهات راه یافته به کتاب، بعضی (حدود 40 مورد) از انتخاب های متفاوت خود از نسخه های حافظ را با دلایل متعددی که خود مبنای انتخاب مصحح بوده، به پیشگاه اهل فضل و ادب ارائه می کند؛ تا چه قبول افتد و که در نظر آید.