آزادی و تصوف

چکیده مقاله

 

 آزادی, مفهومی است که هم مورد عنایت اخلاقیون و عارفان بوده و هم اهل سیاست و فیلسوفان سیاسی, به ماهیت و چند و چون آن پرداخته اند. در آثار عارفان مسلمان, تعبیر آزادی و حریت, به معنای اخلاقی- سلوکی آن, به تکرار ذکر شده, و موانع پیدا و پنهان آن معرفی, و راه رهایی از آن بندها نیز تبیین و تعیین گشته است.نویسنده, ابتدا به معرفی و تبیین انواع آزادی, و تعاریف متعدد عارفان مسلمان از آن مفهوم می پردازد؛ در بخش دوم مقاله نیز سعی می کند, تعاریف مختلف اصطلاح آزادی, با مفاهیم و مقولات مشابه آن, مثل بندگی, تصوف و اباحه, مقایسه و نسبتشان را تبیین نماید. در این بخش نشان داد می شود که از دید عارفان بزرگ, آزادی با بندگی و تصوف, نه تنها مباینتی ندارد, بلکه به معنی هم, و ملازم و مقوم یکدیگرند, به عبارت دیگر, در این مقاله تبیین و تثبیت می گردد که در کلام عارفان مسلمان, تصوف و بندگی حقیقی, جز با نیل به آزادی و آزادگی ممکن نیست؛ اما بین آزادی و اباحه, نزد غالب عارفان, نسبتی برقرار نیست, و عده اندکی که حریت را به معنی رهایی از بند احکام و اوامر خداوند معنا می کرده اند, در نظر و عمل, مورد نقد و طرد عارفان مشهور واقع شده اند.