سیبویه و شم زبان عربی

چکیده مقاله

شم زبانی یک ویژگی ذاتی و ثابت در وجود اهل هر زبان است که درک و دست‌یابی به آن، ناخودآگاه صورت می‌گیرد و به واسطه آن فرد بر اساس حس زبانی مشترک با دیگر هم¬زبانان خود، جملات درست را از نادرست باز می‌شناسد. بر این اساس تقریبا تمامی زبان‌شناسان بر این امر اتفاق دارند که شم زبانی تنها خاص سخنوران اصلی هر زبان است و دست‌یابی کامل به آن برای آنانکه زبان دوم را می¬آموزند، تقریباً امری محال است. در جستار پیش روی بر آنیم که به شیوه توصیفی- تحلیلی، شم زبان عربی سیبویه را مورد بررسی قرار دهیم. دستاورد این پژوهش بیانگر این مطلب است که سیبویه به عنوان یک زبان¬شناس ایرانی، با وجود عجم بودن در نسب، بواسطه ارتباط‌های اجتماعی در محیط طبیعی و در سنین آغازین عمر، توانست بر ملکه زبان عربی که برای وی زبان دوم محسوب می‌شد تسلط یابد و از این طریق نه تنها به شم زبان عربی دست یافت؛ بلکه نخستین فردی بود که دستور زبان عربی را به نگارش در آورده و قوانین زبان‌شناسی عربی را پایه گذاری نمود.